BPA Nedir? BPA Zararları Nelerdir?

BPA (Bisfenol A), özellikle gıda ve içecek ambalajlarında kullanılan bir bileşiktir. Plastik üretiminde dayanıklılığı artırmak amacıyla kullanılan bu madde, insan sağlığı üzerindeki olası zararları nedeniyle yıllardır bilim insanlarının ve sağlık kuruluşlarının inceleme alanında yer alır. Plastik kullanımının sağlık etkileri konusunda yapılan araştırmalar, BPA'nın hormon sistemini etkileyebileceğini ve uzun vadeli sağlık risklerine yol açabileceğini gösterir.

Birçok ülke, bebek biberonları ve çocuk ürünleri gibi hassas kullanımlar için BPA içeren plastiklerin üretimini yasaklamıştır. Bununla birlikte günlük hayatta kullanılan birçok plastik ürün ve kaplama malzemesi hâlâ BPA içerebilir. BPA içermeyen saklama kapları gibi alternatiflerin kullanımı artarken, bireylerin plastik ürünleri seçerken dikkatli olması ve BPA içermeyen ürünler tercih etmesi önerilir.

BPA (Bisfenol A) Nedir? 

BPA’nın endüstride yaygın olarak kullanılan sentetik bir kimyasal bileşik olduğu söylenebilir. Bisfenol A (BPA) plastik üretiminde kullanılan bir bileşiktir ve polikarbonat plastikler ve epoksi reçinelerin üretiminde yer alır. Bu maddeler, dayanıklılığı ve esnekliği artırarak plastiklerin uzun ömürlü olmasını sağlar. 

BPA 1960’lı yıllardan bu yana plastik üretiminde yaygın şekilde kullanılır. Plastiklerde BPA içeriği su şişeleri, konserve kutularının iç kaplamaları, saklama kapları ve biberon gibi ürünlerde görülebilir. Plastiklerin ısıya maruz kalması veya aşınması durumunda BPA, içerdikleri gıdaya veya suya sızabilir ve insan vücuduna alınabilir.

Bunun gibi kimyasallar, endokrin sistemine etkisi nedeniyle "hormon bozucu madde" olarak tanımlanır. Yani insan vücudundaki hormonal dengeyi bozarak çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Sağlık ve BPA ilişkisi açısından yapılan araştırmalar, BPA maruziyetinin uzun vadede çeşitli hastalıklara neden olabileceğini gösterir.

Son yıllarda BPA’nın zararlarına dair yapılan araştırmalar sonrası BPA içermeyen ürünlerin sayısı artmaya başlamıştır. Ancak bazı alternatif plastiklerin de benzer kimyasallar içerdiği bilinir. Bu nedenle plastik ürünleri kullanırken içeriğini dikkatlice incelemek ve mümkünse BPA içermeyen saklama kapları gibi güvenli seçenekleri tercih etmek önerilmektedir.

BPA Nerelerde Bulunur?

BPA birçok yaygın tüketim ürününde bulunabilen bir bileşiktir. Günlük hayatta farkında olmadan birçok kaynaktan BPA’ya maruz kalınabilir. Plastik kullanımının sağlık etkileri göz önüne alındığında hangi ürünlerin BPA içerdiğini bilmek önemlidir. En yaygın BPA içeren ürünler şunlardır:

• Polikarbonat plastikler, su şişeleri, saklama kapları, plastik mutfak eşyaları ve bebek biberonları gibi ürünlerde bulunabilir.
• Epoksi reçine kaplamalar, konserve kutularının iç yüzeylerinde, gıdaların metalle doğrudan temasını önlemek için kullanılır.
• Termal kağıtlar, market fişleri, ATM makbuzları gibi termal baskılı kağıtlarda BPA bulunabilir.
• PVC borular ve su sistemleri, içme suyu borularında kullanılan bazı plastik türleri BPA içerebilir.

Özellikle sıcaklık ve aşınma BPA’nın sızmasına neden olabilir. Plastik kapların mikrodalgada ısıtılması, sıcak içeceklerin plastik bardaklarda tüketilmesi veya konserve gıdaların uzun süre depolanması gibi durumlarda BPA’nın gıdaya geçişi hızlanabilir. Bu nedenle, günlük hayatta BPA maruziyetini azaltmak için BPA içermeyen ürünler tercih edilmeli ve plastiklerin kullanım şekline dikkat edilmelidir.

BPA'nın İnsan Sağlığına Potansiyel Zararları

BPA’nın sağlık üzerindeki etkileri uzun yıllardır araştırılır ve bilimsel çalışmalar, bu kimyasalın vücuda alındığında çeşitli sistemleri etkileyebileceğini gösterir. BPA zararları en çok hormon dengesi, üreme sağlığı, sinir sistemi ve bağışıklık sistemi üzerinde görülür.

BPA’nın hormon dengesine etkileri, vücutta östrojen hormonuna benzer şekilde davranabilir. Hormonal dengenin bozulmasına ve özellikle kadınlarda adet düzensizlikleri, erkeklerde sperm kalitesinde düşüş gibi sorunlara neden olabilir.

Üreme sağlığı ve gelişimsel etkileri, hamilelik döneminde BPA maruziyeti, fetüs gelişimini olumsuz etkileyebilir. Yapılan bazı araştırmalar, BPA'nın düşük doğum ağırlığı, erken doğum ve doğumsal anomalilerle ilişkili olabileceğini gösterir.

Bazı çalışmalar uzun süreli BPA maruziyetinin meme ve prostat kanseri riskini artırabileceğini öne sürer. Ancak bu konuda kesin bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır.

Metabolik hastalıklar ve obezitenin BPA’nın insülin direncini artırabileceği ve obezite riskini yükseltebileceği düşünülür. Ayrıca Tip 2 diyabet ile BPA arasında olası bir ilişki olduğu tartışılır.

BPA'dan Korunma Yolları

BPA maruziyetini azaltmak için bazı basit önlemler almak mümkündür. Günlük yaşamda BPA kullanımını en aza indirerek sağlık açısından daha güvenli tercihler yapılabilir. BPA’dan korunmak için şu adımlar atılabilir:

• Plastik ürünler yerine cam, paslanmaz çelik veya seramik saklama kapları kullanılmalıdır. BPA içermeyen saklama kapları, özellikle sıcak gıdalarla temas ettiğinde kimyasal salınım riskini en aza indirir. Plastik saklama kapları kullanılacaksa, üzerinde "BPA Free" (BPA içermez) ibaresinin olup olmadığı kontrol edilmelidir.
• Plastik kaplar, ısıya maruz kaldığında BPA ve diğer zararlı kimyasalların içeriğindeki yiyeceklere veya içeceklere sızma ihtimali artar. Bu nedenle, mikrodalgada yemek ısıtmak için cam veya seramik kaplar tercih edilmelidir. Plastik kapların üzerine "Mikrodalgaya Uygun" yazıyor olsa bile içeriğinde BPA olabileceğinden güvenli bir seçenek olarak görülmemelidir.
• Market fişleri, ATM makbuzları ve bazı sinema biletleri gibi termal kağıtlar, yüksek miktarda BPA içerebilir. Fişleri veya makbuzları çıplak elle tutmaktan kaçınılmalı ve mümkünse plastik bir poşette saklanmalıdır. Sık sık termal kağıtlarla temas eden kişilerin (örneğin kasiyerler) eldiven kullanmaları önerilir.
• Konserve yiyeceklerin iç kaplamalarında plastiklerde BPA kullanılabildiğinden, mümkün olduğunca taze veya dondurulmuş gıdalar tüketilmelidir. Eğer konserve gıda almak kaçınılmazsa, BPA içermeyen ürünler etiketi taşıyan markalar tercih edilmelidir. Ev yapımı yemekler daha sağlıklı bir alternatif olabilir.
• Tek kullanımlık plastik su şişeleri genellikle BPA içerebilir ve özellikle güneş ışığına maruz kaldıklarında kimyasal salınım yapabilir. Bunun yerine, cam veya paslanmaz çelik su şişeleri tercih edilmelidir. Spor yapan veya gün boyu su taşıyan bireyler, BPA içermeyen malzemelerden yapılmış şişeleri kullanarak sağlık risklerini azaltabilirler.
• Bebek biberonları, emzikler ve mama kapları gibi ürünlerin BPA içermeyen ürünler olduğundan emin olunmalıdır. Bebeklerin bağışıklık sistemleri daha hassas olduğu için, BPA içermeyen cam biberonlar veya silikon bazlı malzemeler tercih edilmelidir. Plastik oyuncaklar yerine doğal ahşap veya silikon bazlı oyuncaklar seçilmelidir.
• Bazı diş dolguları ve tıbbi cihazlar BPA içerebilir. Diş dolgusu yaptırırken diş hekiminize BPA içermeyen alternatifleri olup olmadığını sormak faydalı olabilir. Medikal malzemeler veya tıbbi cihazlar kullanıldığında, ürünün içeriği hakkında bilgi edinmek sağlık açısından önemlidir.

Belirtilen önlemler plastik kullanımının sağlık etkileri konusunda farkındalık yaratarak bireylerin daha bilinçli seçimler yapmasını sağlayabilir.

Sıkça Sorulan Sorular 

BPA tamamen yasaklandı mı?

BPA birçok ülkede bebek ürünlerinde ve bazı plastiklerde yasaklanmıştır. Ancak bazı gıda ambalajlarında ve endüstriyel ürünlerde hâlâ kullanılır. BPA’nın tamamen yasaklanması konusunda bilimsel tartışmalar devam etmektedir.

BPA içeren plastikler nasıl anlaşılır?

Plastik ürünlerde geri dönüşüm kodları incelenerek BPA içeriği hakkında fikir sahibi olunabilir. Özellikle "3" ve "7" numaralı plastikler BPA içerebilir. BPA içermeyen ürünler genellikle ambalajlarında belirtilir.

BPA içermeyen saklama kapları sağlıklı mıdır?

BPA içermeyen saklama kapları, BPA’nın zararlarından kaçınmak için daha güvenli bir alternatiftir. Cam, paslanmaz çelik ve doğal malzemeler içeren ürünler daha sağlıklı bir tercih olabilir. Ancak BPA yerine kullanılan alternatif plastiklerin de dikkatle incelenmesi gerekir.

En Çok Okunan Sağlık Rehberi Yazılarımız

Bu içeriğin geliştirilmesinde Medical Park Yayın Kurulu katkı sağlamıştır.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.