Çapraz Bağ Kopması Nedir? Çapraz Bağ Kopması Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Uyluk kemiği, kaval kemiği ve patella (diz kapağı) diz bölgesinde yer alan üç kemiği oluşturur. Bu kemikler doğru hizada tutulmaları ve kaslarla ortak hareketin sağlanması amacıyla dört adet bağ ile sarılmıştır. Dizin kıkırdak yapısı ise rahat hareket etmeye yardımcı olur ve dışarıdan gelen etkilerde şok emici etki gösterir.

Ön ve arka çapraz bağ diz ekleminin stabilizasyonunda görevli iki önemli ligament yapısıdır. Bu yapılar aynı zamanda sporcu yaralanmalarında en çok etkilenen bağların başında gelir. Arka ve ön çapraz bağ kopması her ne kadar dizde instabilite ve diz kapağı ağrısı gibi ortak şikâyetlere neden olsa da yaralanmanın derecesi ve etkilenen bireyin kişisel özelliklerine göre farklı karakteristik özelliklere de sahip olabilen durumlardır. Çapraz bağ kopması ile ilgili merak ettikleriniz için yazının devamını takip edebilirsiniz.

Çapraz Bağ Kopması Nedir?

Çapraz bağ kopması bu bölgede yer alan ön veya arka çapraz bağda meydana gelebilir. Ön çapraz bağ kopması uyluk ve kaval kemiğini birbirine bağlamada yardımcı olan ön çapraz bağda yırtık meydana gelmesini tanımlar. Ön çapraz bağ yaralanması en sık olarak ani durma, yön değiştirme, zıplama veya yere basma gibi spor aktiviteleri sırasındaki postür değişiklikleri nedeniyle meydana gelir.

Arka çapraz bağ kopması ise adından da anlaşılabileceği gibi diz ekleminin arkasında yer alan ve alt bacak kemiği ile uyluk kemiği ile ilişkili olan arka çapraz bağın yaralanmasını tanımlar. Arka çapraz bağ kemiklerin doğru pozisyonda kalması ve diz hareketinin akıcı şekilde gerçekleştirilebilmesine yardmcı olur. Arka çapraz bağ kopması ön çapraz bağ kopmasına göre daha nadir görülen bir durumdur ve genellikle diz bölgesindeki diğer bağ yaralanmlarına eşlik eder. Sadece arka çapraz bağın yaralandığı sakatlıkların oldukça nadir görüldüğü kabul edilir.

Çapraz Bağ Kopması Belirtileri Nelerdir?

Çapraz bağ kopması belirtileri hangi bağın etkilendiğine ve etkilenmenin derecesine göre değişkenlik gösterebilir. Ön çapraz bağ yırtılması yaşayan bireyler genellikle kopma meydana geldiği anda yırtılma sesini duyabilirler. Ardından yaralanmanın ilk altı saati içerisinde ödem ve etkilenen bacakta ağrı gibi genel şikâyetler meydana gelebilir. Oldukça ağrılı olabilen bu durumda yürüme, dönme veya yaralanmanın meydana geldiği dizi hareket ettirmede zorluk gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Diz stabilizasyonun kaybolması ile birlikte dizde boşluk hissi de oluşabilecek bir diğer şikâyeti oluşturur.

Arka çapraz bağ kopması ile ilişkili şikâyetler de genel olarak ön çapraz bağ yırtılması sonucu oluşabilecek belirtiler ile paralellik gösterir. Dizde ağrı, ödem ve hareket açıklığının azalması sıklıkla ilk şikâyetler arasındadır. Arka çapraz bağ yaralanmalarında sakatlanmanın meydana geldiği zamanı takip eden haftalar veya aylarda ön çapraz bağ yaralanmalarına göre daha az düzeyde bir stabilizasyon kaybı meydana gelebilir.

Çapraz Bağ Yırtılması Neden Olur?

Diz eklemini oluşturan yapılar artroskopik olarak incelendiğinde ön çapraz bağ kolaylıkla seçilebilir. Arka çapraz bağ ise arka kısımda yer alır ve genellikle yumuşak doku ile sarılı olduğu için tespit edilmesi daha zordur. Bu yapılardan ön çapraz bağın yırtılması genellikle yüksek derecede aktif kişilerde meydana gelir. Ön çapraz bağ kopması ile ilişkili olabilecek bazı hareketler şu şekilde özetlenebilir:

• Yüksekten atlama
• Dizin aşırı gerdirilmesi
• Ani olarak yön değiştirme
• Koşu sırasında hızda ani değişiklik yapılması

Spor aktiviteleri sırasında meydana gelebilecek bu durumlara ek olarak diz bölgesine alınan travmalar da ön çapraz bağ yaralanması ile sonuçlanabilir. Trafik kazası gibi durumlarda da meydana gelebilen bu sakatlık genellikle basketbol, kayak ve futbol gibi spor aktiviteleri sırasında oluşur. Kadın sporcuların erkek sporculara göre ön çapraz bağ yaralanmalarına daha yatkın oldukları da unutulmamalıdır.

Ön çapraz bağ yaralanması nedenlerinden farklı olarak arka çapraz bağ yaralanmalarında temel etken diz bölgesinin ciddi travmaya maruz kalmasıdır. Bu durumda genellikle arka çapraz bağ ile dizin diğer bağ doku elemanlarında da hasar meydana geldiği tespit edilebilir. Özellikle dizin esnediği veya büküldüğü pozisyonlarda iken darbe alması arka çapraz bağ yaralanması ile sonuçlanabileceği için dikkatli olunmalıdır.

Çapraz Bağ Kopması Nasıl Anlaşılır?

Çapraz bağ kopması tanısı amacıyla atılan ilk adım diğer sağlık sorunlarda olduğu gibi travmanın meydana geliş şeklinin irdelenmesi ve fizik muayene yapılmasıdır. Fizik muayene sırasında hekimler dizde bağ doku hasarı sonucu meydana gelebilecek ödem ve hassasiyet gibi bulguları değerlendirir. Hekim aynı zamanda dizi farklı pozisyonlara sokarak eklemin bu hareketleri doğru şekilde yapıp yapamadığını ve eklem hareket açıklığının derecesini araştırabilir. Bu uygulamalar sonrasında ise hasarın varlığı ve ciddiyetini tespit etmek amacıyla çeşitli tetkiklere başvurulabilir:

• X-ray gibi direkt grafi tetkikleri bağ yaralanmasına eşlik eden kemik problemleri varlığında yardımcı olabilecek görüntüleme yöntemleridir. Ligament ve tendon yaralanması gibi yumuşak doku problemleri x-ray grafilerde tespit edilemez.
• Ultrasonografi ses dalgalarının kullanılması ile iç kısımda yer alan yapıların görüntülenebilmesine olanak sağlayan tetkiktir. Çeşitli durumlarda diz bölgesine yapılacak ultrasonografik incelemeler ile ligament, tendon ve kas hasarı tespit edilebilir.
• Bağ dokuda meydana gelen hasarı genellikle en iyi derecede tespit eden radyolojik tetkik manyetik rezonans görüntülemedir. Radyo dalgaları ve manyetik alan kullanılarak görüntü elde edilmesini sağlayan bu tetkik sırasında hem sert hem de yumuşak vücut yapıları ayrıntılı olarak değerlendirlebilir.

Çapraz bağ yaralanmasının derecesi ve kıkırdak yapının bütünlüğünün irdelenmesinin MRI tetkiki ile mümkün olduğu unutulmamalıdır.

Çapraz Bağ Kopması Tedavisi Nasıldır?

Çapraz bağ kopmasının tedavisi hem ön hem de arka çapraz bağ yaralanmaları için genel olarak aynı şekilde gerçekleştirilir. Tedavinin belirlenmesinde kullanılan en önemli kriter meydana gelen hasarın derecesidir. Evre 1 ligament yaralanmalarında bağlar hafif düzeyde esnemiştir ve diz stabilliğini korur. Bağın kısmi olarak yırtıldığı yaralanmalar evre 2 olarak değerlendirilirken, evre 3 yaralanmalarda ise ligament tamamen yırtılmış olarak tespit edilir.

Etkilenmenin derecesine bağlı olarak dizi dinlendirme, soğuk uygulama, bası uygulamaları veya uzvu yüksekte tutma gibi uygulamalar katkı sağlayabilir. Eklem gücünün geri kazanılması ve eklem hareket açıklığının artırılmasında fizik tedavi uygulamaları oldukça önemlidir. Bağın tamamının yırtıldığı olgularda artroskopik şekilde gerçekleştirilen ligament tamir operasyonları gerekli olabilir.

Spor ile uğraşan bireylerin tekrar bu aktivitelere geri dönüş süresi 7-9 ayı bulabilen bir süreçtir. İyileşme dönemi sırasında bireyler yürüme eylemi için dizlik veya değnek kullanımına başvurabilir. Fizik tedavi uygulamaları eklemde ağrı ve ödem kontrolü, bacak kaslarının güçlendirilmesi, denge hissinin sağlanması ve eklem hareket açıklığının desteklenmesine yardımcı olabilir. Bu süreç her ne kadar uzun gibi görünse de doğru tedavi ve tedavi sonrası bakım ile çapraz bağ yaralanması yaşayan kişilerin büyük çoğunluğu sürecin sonunda olağan hayatlarına dönebilirler.

Çapraz bağ yaralanmaları sık rastlanılan ve ciddi bir seyir izleyebilen ortopedik sorunlardır. Özellikle spor aktiviteleri sırasındaki zıplama ve ani dönüş hareketleri sırasında oluşabilen bu yaralanmalar hakkında daha fazla bilgi almak için sağlık kuruluşlarına başvurarak uzman hekimlerden destek alabilirsiniz. Medical Park Hastanelerinde çapraz bağ yaralanmalarına dair tetkik hizmetleri verilmektedir. Sağlıklı günler dileriz.

En Çok Okunan Sağlık Rehberi Yazılarımız

Bu içeriğin geliştirilmesinde Medical Park Yayın Kurulu katkı sağlamıştır.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.