Çocuklarda Astım Nedir?

Astım, hava yollarının tetikleyicilerle duyarlı hale gelmesi sonucu, tekrarlayan hışıltılı solunum, nefes darlığı ve öksürük ataklarına neden olan kronik bir akciğer hastalığıdır. Semptomlar, havayolu aşırı duyarlılığı ve geçici solunum yolu daralmasına ikincil olarak gelişir. Çocukluk çağı astımında polen maruziyeti, soğuk algınlığı, solunum yolu enfeksiyonları gibi tetikleyiciler ile akciğerler ve solunum yolları iltihaplanır. Astımda risk faktörleri ebeveynlerde astım öyküsü, besin alerjisi, atopik dermatit, düşük doğum ağırlığı, sigara dumanına maruziyet, erkek cinsiyet olarak sıralanabilir. Tetikleyici faktörler ise egzersiz, soğuk hava, kirli hava, sigara, irritan gazlar, viral enfeksiyonlar, aeroalerjenler (polen, küf mantarları, ev tozu akarı, kedi köpek tüyü), reflü, üst solunum yolu enfeksiyonları, hiperventilasyon (çok gülmek, çok ağlamak, çok koşmak) olarak gösterilmiştir.

Çocukluk Çağı Astımı Nedir?

Çocukluk çağı astımında günlük aktiviteleri kısıtlayan, okul başarısını, spor ve oyun aktivitelerini ve uyku kalitesinin etkileyebilecek çeşitli semptomlar ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda astım atakları şiddetli olabilir ve acil tedavi gerektirir. Çocukluk çağı astımı tedavi edilmediğinde semptomlar şiddetlenebilir ve yetişkinliğe kadar devam edebilir. Astım semptomları her çocukta değişiklik gösterebilirken astımı olan bir çocukta çok az semptom görülen ya da semptomsuz geçirilen dönemler ve şiddetli semptomların görüldüğü alevlenme dönemleri mevcuttur. Gece, gündüz veya her ikisi birlikte görülen öksürük, nefes alırken duyulan hırıltı ya da ıslık sesi (hışıltı), aktivite sırasında nefes almada zorluk veya nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi astım semptomları olabilir. Bunların yanında solunum yolu enfeksiyonlarından sonra zor ve geç iyileşme ya da bronşit, uyku bozuklukları ve yorgunluk da astım ataklarıyla ilişkili olabilir. Astımın kesin nedeni henüz aydınlatılamamıştır. Kısmen genetik geçiş ve çevresel faktörlerden etkilendiği gösterilmiştir. Astım alerjik ya da nonalerjik olabilir fakat kesinlikle immünolojik bir hastalıktır.

Çocuklarda Astım Tanısı

Astım tanısı klinik olarak yani belirtilerin değerlendirilmesi yoluyla konulur. Çocuklarda görülen astım semptomları doktor kontrolüne gidilene kadar ortadan kaybolmuş olabilir. Böyle durumlarda teşhis için ayrıntılı ve doğru bir öykü gerekir. Tıbbi geçmiş ve semptomlarla ilgili sorulan sorular tanı için yol göstericidir. Semptomların ne zaman ve ne sıklıkla ortaya çıktığı ayrıntılı olarak değerlendirilir. Öykünün yanında detaylı bir fizik muayene önemlidir. Kalp ve akciğerlerin dinlenmesi, alerji belirtileri açısından burun ve gözlerin kontrolü sağlanır. Çocuklarda göğüs röntgeni, astım tanısı ve astımın diğer hastalıklardan ayrılması için tercih edilen bir görüntüleme yöntemidir. Röntgen filmi ile X ışınları kullanılarak dokular, kemikler ve organlardan görüntü elde edilmesi sağlanır. Genellikle 6 yaş üzeri çocuklarda uygulanması tercih edilen spirometri (solunum fonksiyon testi) ise basit bir akciğer testidir. Spirometri, çocuğun ciğerlerindeki hava miktarı ve kapasitesi ile havanın ne kadar hızla dışarı üflenebileceği hakkında bilgi vererek akciğerlerin fonksiyonel durumunun değerlendirilmesini sağlar. Bu yöntem astımın ne kadar şiddetli olduğunun anlaşılmasını ve tedavi planının yönetilmesini kolaylaştırır. Alerji için cilt testleri, kan testleri ve reflü araştırılması için kullanılabilecek yöntemler de çocuklarda astım tanısında faydalanılan yöntemler arasındadır. Alerji testleri, astım tetikleyicilerinin belirlenmesinde faydalıdır; fakat astım için tanısal değildir.

Çocuklarda Astım Belirtileri, Çocuğun Astım Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Viral enfeksiyon ile kötüleşen, genellikle geceleri ya da uyurken, soğuk hava maruziyeti ya da egzersiz ile ortaya çıkan sık ve şiddetli öksürük, nefes verildiği sırada hışıltı ya da hırıltı sesi, nefes darlığı, göğüste sıkışma, yanma, tıkanıklık hissi yaygın görülen astım belirtileri arasındadır. Çocukluk çağı astımı ayrıca şu belirtilere de yol açabilir:

• Nefes darlığı,
• Şiddetli öksürük veya hırıltı nedeniyle uyuyamama,
• Soğuk algınlığı ya da grip ile şiddetlenen öksürük nöbetleri,
• Oyun oynamayı ya da egzersizi engelleyen nefes alma güçlüğü,
• Halsizlik

Astım belirtileri her çocukta farklı gözlenebilir, hafif ya da şiddetli seyredebilir. Geçmeyen inatçı öksürük ya da nefes darlığı gibi tek bir belirti gösterebilir.

Ne Zaman Doktora Başvurulması Gerekir?

Çocuklarda görülen semptomların astımdan kaynaklanıp kaynaklanmadığının anlaşılması zor olabilir. Uzun süreyle gözlenen ve belirli periyotlarla ortaya çıkan astıma benzer semptomlar enfeksiyöz bronşit ya da başka solunum yolu problemlerinden kaynaklanıyor olabilir. Astım şüphesinde doktor kontrolüne giderek semptomları yönetmeye yönelik müdahalede bulunmak ve astım krizi riskini en aza indirmek mümkündür. Tekrarlayan şiddetli bronşit ve pnömoni atakları, göğüs sıkışması, hızlı nefes alıp verme, sürekli, aralıklı ya da aktiviteyle artış gösteren öksürük atakları, ağlamak, gülmek, bağırmak ve şiddetli strese bağlı duygusal tepkilerin tetiklediği öksürük ve hırıltılar doktor kontrolü gerektirir. Astım teşhisi konulmasının ardından astım semptomlarını yönetme ve tedavi etmeye yönelik plan oluşturmak, alevlenmelerde ne yapılacağını bilmeyi ve müdahale edebilmeyi olanaklı kılar.

Ne Zaman Acil Tedaviye Başvurulmalıdır?

Şiddetli astım ataklarının acil tedavi edilmesi gerekir. Bu sebeple acil durumların işaretçisi olabilecek bazı durumlar için dikkatli olunmalıdır. Şiddetli astım vakalarında çocukta nefes almada zorlukla birlikte göğüs ve yanlarının içe doğru çekilmesi, kalp atışında artış, terleme ve şiddetli göğüs ağrısı görülebilir. Bunlara ek olarak sıralanan durumlarda acil yardım istenmesi doğru olacaktır:

• Nefes darlığına bağlı konuşurken duraksama ve nefesi toparlama ihtiyacı duymak,
• Nefes alma sırasında karın kaslarını kullanmak ve burun deliklerinin genişlemesi,
• Nefes almak için şiddetli çaba gösterilmesine bağlı karnın kaburgaların altına çekilmesi

Astım tanısı almamış çocuklarda nefes almada güçlük fark ediliyorsa hemen tıbbi müdahaleye başvurulmalıdır. Astım atakları hastaya göre değişkenlik gösteriyor olsa da öksürük ve hırıltı ile başlayıp nefes darlığı, tıkanma ve solunum durmasına kadar ilerleyebilir.

Çocuklarda Astıma Bağlı Gelişebilecek Komplikasyonlar Nelerdir?

Astım uzun dönemde bir takım komplikasyonlara yol açabilir. Bunlar:

• Temel olarak acil tedavi ve hastanede yatış gerektiren şiddetli astım alevlenmeleri,
• Akciğer fonksiyon ve kapasitesinde kalıcı düşme,
• Okul günlerini kaçırmak ve derslerden geri kalmak,
• Uyku problemlerine bağlı halsizlik ve yorgunluk,
• Oyun, spor ve diğer günlük aktivitelerde kısıtlanmaya yol açan semptomlar olabilir.

Çocuklarda Astım Tedavisi

Çocuğun geçmiş tıbbi öyküsüne ve astımın hangi derecede olduğuna bağlı olarak doktorlar en uygun tedavi planını değerlendirecek ve uygulayacaktır. Astım tedavi planı dahilinde astım ilaçlarının ne zaman ve ne sıklıkla alınacağı, astım ataklarında ne yapılacağı ve hangi durumlarda hastaneye başvurulacağı anlatılır. Çocuğun, ailesinin, okulda öğretmenlerinin ve birlikte vakit geçirdiği sosyal çevresinin astım ve tedavisi hakkında farkındalık sahibi olmasının sağlanması önemlidir. Bu şekilde astım krizi anında müdahale sağlanabilir.

Astım tedavi planının takibi ve uygulanmasının yanında astım tetikleyicilerinin tespiti ve bu tetikleyicilere maruziyetten kaçınmak tedavinin ana hedeflerindendir. Astım ilaçları semptomların hızlı bir şekilde giderilmesi amacıyla tercih edilebilir. Bronkodilatörler daralmış hava yollarını ve bronşları genişleterek hızlı bir açılma ve rahatlama sağlar. Öksürük, hırıltı ve nefes darlığını gidermek için kullanılırlar. İnhale steroidler ve uzun etkili bronkodilatörlerden oluşan kombine preparatlar de bazı durumlarda hızlı rahatlama için tercih edilebilir. İnhale steroidler solunum yollarındaki iltihabın giderilmesine yardımcı olur ve astım alevlenmelerinin şiddetini azaltır. İnhalasyon yoluyla verilebileceği gibi nebulizatör yoluyla da verilebilir. Birinci basamak ilaçlar ile kontrol altına alınamayan semptomlar gösteren çocuklarda tedavide kullanılabilecek diğer bir seçenek uzun etkili muskarinik antagonistler olabilir. Antilökotrienler ve immünoterapi (alerji aşıları) da tedavi seçenekleri arasındadır. İmmünoterapide alerjisi olan çocuklar, spesifik alerjene karşı semptomlarda iyileşmeye faydalı olabilir.

Çocuklarda Astım Hastalığı Geçer Mi?

Astımın kesin tedavisi yoktur ancak astımı olan çocuk astım semptomlarını kontrol edebilmeyi ve astım ile problemsiz bir yaşam sürdürmeyi öğrenebilir. Bir çocukta hava yolları duyarlandığında ömür boyu bu şekilde kalmaktadır. Fakat çocukların yaklaşık yarısında ergenlik çağı ile birlikte astım semptomlarında keskin bir gerileme görülür. Astım tamamen yok olmuş gibi görünse de sıklıkla yetişkinlik döneminde tekrar semptom göstermeye başlar. Çocuklarda astım seyri ile ilgili kesin bilgiye ulaşmanın net bir yolu yoktur. Bebeklerde akciğer fonksiyonları ve astım seyri ile ilgili bilgiler kısıtlıdır. Ancak birden fazla hışıltı atağı olan, astımı olan ebeveyne sahip ya da alerji tanısı olan çocuklara 6 yaşa kadar astım teşhisi konulma olasılığı yüksektir.

Astım Hastası Olan Çocuğa Ne İyi Gelir?

Astım hastası çocukların yönetiminde kişi ne kadar çok bilgiye sahip olursa astımın kontrolü o kadar kolay ve etkili olacaktır.

• Çocuğu tetikleyicilerden uzak tutmak,
• Tetikleyicilerinin ne olduğunun farkına varmasını sağlamak,
• Doktor tarafından verilen ilaç tedavisini doğru şekilde uygulamak,
• Astım semptomlarının ve ataklarının ne zaman başladığını anlayabilmek için yakın takip sağlamak ve
• Semptomlarıyla baş edebilmede zorluk yaşayan çocuklarda psikolojik destek sağlamak

astım hastası olan çocuklara ve ailelerine iyi gelecektir.

Siz de çocuğunuza astım benzeri belirtiler fark ediyorsanız, tanı ve tedavi için, size en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak gerekli desteği alabilirsiniz.

En Çok Okunan Sağlık Rehberi Yazılarımız

Bu içeriğin geliştirilmesinde Medical Park Yayın Kurulu katkı sağlamıştır.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.