👩🏼‍⚕️ Elektrolit Dengesizliği Nedir? Belirtileri Nelerdir?

İnsan vücudunda en çok görülen elektrolitler sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, klor, bikarbonat, fosfattır. Bu maddeler insan vücudunun işlevi için önemlidir. İnsan vücudunda birçok işlemin gerçekleşebilmesi için elektrolitlere ihtiyaç vardır. 

Elektrolitler sayesinde dokular, sinirler ve kaslar arasında etkileşim olur. Bu elektrolitlerin fazla veya az olmasına elektrolit dengesizliği denir. Bireyde halsizlik çabuk yorulma, kas krampları ile açığa çıkar. Elektrolitler insan vücudunda su dengesini ve kanın pH değerinin belirlenmesini sağlar. Vücuttaki bu dengesizliğine bağlı olarak insan vücudunda ciddi sağlık sorunlarına neden olur. 

Kanda düşük veya yüksek sodyum-potasyum seviyeleri ile karbondioksit gibi asitlerin fazlalığı ile oluşur. Kanda pH değerinde azalma veya pH değerinde artma yaşanır.

Elektrolit Dengesizliği Neden Olur?

Bu rahatsızlığa neden olan en önemli hastalık böbrek rahatsızlıklarıdır.

Böbrek rahatsızlıklarının yanında diğer etkenleri aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

• Vücudun susuz kalması veya sıcak çarpması (hipertermi), 
• Uzun süren spor egzersizleri sonrasında vücudun kaybettiği su ve tuzun yerine konulmaması,
• Yaşlanmaya bağlı olarak böbrek rahatsızlıklarının artması ve böbrek kontrollerinin yapılmaması,
• Aşırı yiyecek tüketimine ve buna bağlı olarak kusma isteği sonrasında ortaya çıkan bulimia rahatsızlıkları,
• İdrar hacmini artıran diüretik bazı ilaçlar,
• Uzun süren kanser tedavisi,
• Vücutta yaygın görülen sıvı birikimi ve ödem ile kalp yetmezliği durumu ortaya çıkan konjestif kalp yetmezliği,
• Vücutta ortaya çıkan asit ve baz dengesinin bozulması,
• Beslenmenin bozuk ve düzensiz olmasına bağlı olarak ortaya çıkan malnütrisyon rahatsızlıkları,
• Vücudun fazla sıvı kaybetmesi veya sıvı bulunmaması ile ortaya çıkan şiddetli dehidrasyon durumu
• Uzun süre devam eden ishal ve kusma elektrolit kaybına veya dengesizliğine neden olabilir.

Elektrolit Dengesizliği Belirtileri Nedir?

Elektrolit değerlerinin insan vücudunda normal değerler dışında yüksek veya az olması durumunda elektrolit dengesizliği yaşanır. Bununla birlikte insan vücudunda ciddi belirtilere neden olur. 

Vücuttaki elektrolitlerin standart aralıklarının dışında bulunması nedeni ile çıkan farklı semptomlarla elektrolit dengesizliği belirtileri kendini gösterebilir. Bu belirtiler, elektrolikit düzeyine ve hangi elektrolitlerin etkilendiğine bağlı olarak farklılık gösterebilir.

Elektrolit dengesizliğinin belirtilerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkün:

• Düşük potasyum ve kalsiyum değerini kalp de çarpıntı ve kalp ritim bozukluklarına neden olur.
• Bireylerde yorgunluk ve halsizlik yapar. Vücuttaki elektrolitlerin dengesizliği sonucu enerji düzeyi etkilenerek yorgunluk ve halsizlik oluşur.
• Düşük potasyum ve kalsiyum yetersizliğine bağlı olarak şiddetli ve sık kas krampları yaşanır.
• Potasyum ve sodyum değerinde yaşanan düşüklük sonrasında ciltte kuruluk ve ödem oluşur.
• Asit-baz dengesinin bozulması sonucunda mide bulantısı, kusma, baş ağrısı ve sinirlilik hali yaşanır.
• Magnezyum ve potasyum değerinin azalmasına bağlı olarak ellerde karıncalanma, uyuşma yaşanır.
• Elektrolit miktarındaki dengesizlik sonrası idrar miktarında azalma veya artış olur.
• Düşük sodyum miktarı zihinsel bulanıklığa ve kısa süreli hafıza kayıplarına yol açar.
• İnsan vücudunda oluşan sodyum dengesizliğine bağlı olarak nefes darlığı ve solunum güçlüğü yaşanır.
• Bu rahatsızlığa bağlı olarak iştahsızlık oluşabilir. Bununla birlikte aşırı zayıflık görülür.
• Kan basıncındaki değişikliğe bağlı olarak şiddetli baş ağrıları oluşabilir.
• Bireylerin yaşam kalitesini düşürerek sinir sistem bozukluklarına neden olur. Aşırı yorgunluk yaşanabilir.

Elektrolit Dengesizliği Tedavisi Nasıl Yapılır?

Rahatsızlığın tedavisinde uygulanacak yöntem altta yatan nedene bağlı olarak değişiklik gösterebilir. İnsan vücudunda eksik veya fazla elektrolitlerin belirlenmesi tedavinin ilk aşamasıdır. 

Uygulanacak tedavinin şekli de elektrolit dengesinin bozukluğuna bağlıdır. Böyle bir durumun yaşanması durumunda en kısa sürede sağlık kuruluşuna başvurmanız tavsiye edilir. Basit ve hafif düzeyde yaşanan rahatsızlıklarda doktorunuz size evde tedavi yöntemlerini uygulayabilir. Doktorunuzun önerilerine bağlı olarak evde uygulanan reçete ve beslenme programına uymanız sonucunda kısa sürede şikayetleriniz azalacaktır.

Uygulanan tedavi yöntemleri arasında şunlar bulunur:

• Sıvı takviyesi: İnsan vücudunda elektrolit kaybına neden olan en önemli etken sıvı tüketimini az yapmaktır. Su ve elektrolit içeren sıvıların tüketilmesi ile sıvı elektrolit dengesizliği ortadan kalkacaktır.
• Beslenme programının düzenlenmesi: Diyetisyen ve uzman doktorların kontrolünde hazırlanan beslenme programı ile potasyum ve sodyum değeri bakımından zengin bir liste oluşturulur. Yine potasyum ve sodyumun fazla olması durumunda kaçınmanız gereken besinlere göre beslenme listesini doktorunuz size oluşturacaktır.
• Elektrolit ve ilaç takviyesi: Elektrolit dengesizlikleri sonucunda bireylerin vücudunda ciddi rahatsızlıklar yaşamaması için doktorunuz size elektrolit takviyesi içeren ilaçlar yazacaktır. Ya da elektrolit dengesizliğine neden olan semptomları düzenlemek için ilaç takviyesinde bulunabilir. 
• Hastaneye yatış tedavisi: Rahatsızlığın çok ciddi boyutta yaşanması ve şikayetlerin artması sonucunda doktorunuz sizi hastaneye yatıracaktır. Böylelikle organların zarar görmesi engellenmeye çalışılır. Hastane ortamında doktor gözetiminde vücudunuzda oluşan elektrolit seviyesi sürekli kontrol edilebilir. 

Elektrolit Dengesini Korumak İçin Ne Yapılmalı?

Elektrolit dengesini korumak için yoğun spor ve egzersiz programlarında uzman desteği almalı veya dikkatli olmalısınız. Aşırı terleme sonucunda vücutta sıvı kaybı fazla yaşanabilir. Spor yaparken sıvı tüketimine dikkat etmek gerekir.

Elektrolit dengesini korumak için diğer yöntemleri aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

• Elektrolit bakımından zengin mineraller (potasyum, klor, magnezyum, sodyum) barındıran besinleri sofranızdan eksik etmemelisiniz. 
• Uzun süren bağırsak (kabızlık-ishal) problemlerin de mutlaka uzman doktora başvurmalısınız. Sıvı tüketimine dikkat etmelisiniz.
• Böbrek, kalp ve tiroid rahatsızlıklarının tedavisini ihmal etmemelisiniz. 

Sıvı Elektrolit Dengesizliği Nedir?

Vücudun sağlıklı ve dengede kalmasını vücuttaki sıvı miktarı belirler. Sıvı elektrolit bozuklukları vücuttaki birçok rahatsızlığın sonucunda ortaya çıkabilmektedir. Vücudun ihtiyacı ve gereksinimi olan sıvının karşılanmaması organların hasar görmesine neden olur. Rahatsızlığın tedavisi bu sebeple hayati önem taşır. Uzman doktor denetiminde yapılan tetkik ve tahliller sonrasında vücuda elektrolit ve sıvı takviyesi verilerek düzenleme yapılacaktır

Sıvı Elektrolit Dengesizliği Hemşirelik Bakım Planı

Sıvı elektrolit dengesizliği hemşirelik bakımı yapılırken uyulması gereken bir plan vardır.

Aşağıdaki takip planı ile sıvı elektrolit dengesizliği kontrol altına alınabilir:

• Hastanın günlük tüketmesi gereken sıvı miktarı belirlenerek takviye alması sağlanır.
• Hastanın yeterli miktarda sıvıyı alması için destek olunur.
• AÇT takibi yapılır.
• Hastanın kilosu günlük olarak kontrol edilir.
• Hastanın serum, BUN. idrar ve osmolaritesi izlenir.
• Hastaya bazı sıvı maddeleri tüketmenin zararlı olduğu hatırlatılır.
• Kusma, ateş ve ishal gibi durumlarda ek sıvı takviyesi yapılır.
• Hastada yara varsa yara üzerinden sıvı kaybı yaşaması engellenir.
• Hasta GİS kanama açısından takip edilir.
• Düzenli olarak CVP takibi yapılır.
• Doktorun isteğine bağlı olarak kandaki elektrolit sıvı kontrolü yapılarak takviye edilir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Elektrolit değeri yüksek olan besinler nelerdir?

• Sodyum: Salatalık turşusu, domates ve suyu, sofra tuzu
• Klor: Zeytin, marul, domates suyu ve sosu, sofra tuzu
• Potasyum: Kabuklu patates, yağlı yoğurt, muz, kivi, kayısı
• Magnezyum: Kabak çekirdeği, ıspanak, tahıllar
• Kalsiyum: Süt ve süt ürünleri, yeşillikler, sardalye 

Elektrolit dengesizliği için hangi doktora gitmeliyim?

Bu rahatsızlığın tedavisi ile ilgilenen bölüm iç hastalıkları veya dahiliye tıp alanıdır. Bu rahatsızlığın ortaya çıkmasında böbrek rahatsızlıkları, tiroid, bağırsak problemleri etkilidir.

Uzmanlık gerektiren bu rahatsızlıkların tedavisi ile de elektrolit dengesizliğine çözüm bulunacaktır. Beslenme sorunlarının yola açtığı bu rahatsızlıkta diyetisyen ve beslenme uzmanı size yardımcı olacaktır.

En Çok Okunan Sağlık Rehberi Yazılarımız

Bu içeriğin geliştirilmesinde Medical Park Yayın Kurulu katkı sağlamıştır.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.