Kalsiyum Nedir? Ne İşe Yarar?

Besinlerle birlikte vücuda alınan mineraller, vücutta düzenleyici rol üstlenerek günlük işlevlerin yerine getirilmesinden her türlü metabolik sürecin yürütülmesine dek pek çok alanda görev alır. Bu minerallerden bir tanesi olan kalsiyum, vücutta tüm diğer minerallerden çok daha fazla miktarda bulunur. Kemik yapısına katılmak başta olmak üzere kas ve sinir faaliyetlerine ilişkin pek çok görevi bulunan kalsiyum minerali, besinlerle birlikte vücuda günlük olarak yeterli miktarda alınmalıdır.

Yetersiz ve dengesiz beslenme kalsiyum alımını azaltırken kullanılan bazı ilaçlar veya bazı hastalıklar alınan kalsiyumun vücutta verimli bir şekilde kullanılabilirliğini azaltabilir veya vücuttan kalsiyum atımına neden olabilir. Bu durum özellikle de uzun süreli devam ettiğinde çeşitli sağlık sorunlarının görülmesi kaçınılmaz hale gelebilir. Bu nedenle kalsiyum alımının yeterli olmasına özen gösterilmeli, kalsiyumun kandaki değeri rutin tahliller ile düzenli aralıklarla kontrol edilmelidir.

Kalsiyum Nedir?

Kalsiyum, tüm canlılarda ve insanlarda yaşamın devamı için ihtiyaç duyulan mikro besin maddelerinden bir tanesi olan mineral türüdür. Kemik sağlığı için hayati bir role sahip olan kalsiyum vücutta üretilemez, besinlerle birlikte dışarıdan alınarak kemik içerisinde depolanır. Vücuttaki tüm kemiklerin ve dişlerin çok büyük bir kısmı kalsiyum mineralinden oluşur. Vücuttaki kalsiyumun %99’luk kısmı kemikler içerisinde yer alırken kalan %1’lik kısım ise kaslarda, kanda ve vücudun diğer dokularında dağılmış haldedir.

İnsan vücudunda kalsiyum ihtiyacı öncelikli olarak besinlerle alınan kalsiyumdan karşılanır. Bunun yeterli gelmediği durumlarda ise kemiklerdeki kalsiyum depolarından ihtiyaç duyulan kalsiyum çekilir. Alınan kalsiyumun yetersiz olması durumunda kalsiyumun kemiklerden çekilmesi, kemik yapısının bozulmasına, sağlıksız ve kırılgan bir yapıya dönüşmesine neden olur. Bu nedenle kalsiyum alımı uzun süre boyunca yetersiz olduğunda kemik ve eklem hastalıklarını kaçınılmaz hale gelebilir.

Kalsiyum İçeren Besinler Nelerdir?

Kalsiyum, pek çok besin türünün içerisinde değişen oranlarda yer alır. Ancak birtakım kalsiyum içeren yiyecekler kalsiyumun temel kaynaklarını oluşturur ve diğer besinlere oranla daha yüksek kalsiyum içeriği barındırır. Bu grupta sayılabilecek kalsiyum içeren besinler arasında şunlar yer alır:

• Süt ve peynir, yoğurt, kefir gibi süt ürünleri
• Yeşil yapraklı sebzeler
• Et ve balık
• Brokoli, lahana gibi sebzeler
• Fındık, badem gibi yağlı tohumlar
• Kahvaltılık gevrekler, meyve suları ve ekmek gibi mineral içeriği güçlendirilmiş besinler
• Soya sütü gibi güçlendirilmiş süt ürünü alternatifleri

Bu gibi besinler kalsiyumun en önemli kaynakları olmakla birlikte diğer birçok besinin de içerisinde az da olsa kalsiyum minerali bulunur. Yeterli ve dengeli beslenme ile bunların hepsi bir araya gelerek kalsiyum gereksiniminin karşılanmasında kullanılabilir.

Kalsiyum Ne İşe Yarar?

Kalsiyum, vücutta çok farklı mekanizmalarda kilit rollere sahip olan önemli bir mineral türüdür. Kalsiyum ne işe yarar sorusunun yanıtı olabilecek kalsiyumun önemli görevlerinden bazıları ise şu şekilde sıralanabilir:

• Kemiklerin doğal yapısını oluşturur ve kemik yoğunluğunun korunmasını, kemiklerin güçlü ve sağlam olmasını sağlar.
• Kas kasılmasında görev alan kalsiyum, bir sinir tarafından uyarılan kasta serbest hale geçerek kas proteinlerinin kasılma görevini gerçekleştirmesini sağlar. Kasılma görevi bittiğinde ise kastan dışarı pompalanan kalsiyum minerali sayesinde kas gevşeyerek eski haline döner. Aynı zamanda kas hücreleri haricindeki diğer tüm hücrelerde de hücre içi ve dışı sinyalizasyon yolaklarında kalsiyumun rol aldığı görülür.
• Kalp kasının olması gerektiği şekilde çalışmasında, dolayısıyla kalp sağlığının korunmasında önemli görevlere sahiptir.
• Kan damarlarını çevreleyen düz kasların gevşemesini sağlayarak kan basıncının (tansiyonun) dengelenmesinde görev alır. Bu sayede yüksek tansiyonun (hipertansiyon) önlenmesine yardımcı olur. Gençlik döneminde tansiyon düşüklüğünün, hamilelik sürecinde ise yüksek tansiyon ve buna bağlı oluşabilecek komplikasyonların gelişme olasılığını düşürmeye katkıda bulunur. Özellikle hamilelik döneminde kalsiyum ihtiyacının karşılanması, tansiyon yükselmesinin önlenmesi için önemlidir.
• Kanın pıhtılaşmasına ilişkin mekanizmalarda çeşitli görevlere sahiptir.
• Kolesterol düzeylerinin dengelenmesine ve iyi huylu bir tümör tipi olan kolorektal adenom oluşum riskini düşürmeye yardımcı olabileceğini düşüren çalışmalar mevcuttur.

Kalsiyum Gereksinimi Ne Kadardır?

Vücuttaki kalsiyum depolarının korunması ve fizyolojik süreçlerin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için günlük olarak belirli miktarda kalsiyum alınması gerekir. Kalsiyum gereksinimi olarak da tanımlanabilecek bu miktar 19-50 yaş aralığındaki yetişkin kadınlar ve 19-70 yaş aralığındaki yetişkin erkekler için günlük 1000 mg’dır. 51 yaş ve üzerindeki kadınlar ile 71 yaş ve üzeri erkeklerde ise menopoz ve andropozdan kaynaklı olarak kalsiyum ihtiyacının artmasından nedeniyle günlük önerilen alım düzeyi 1200 mg’dır. Hamile ve emziren kadınlar için günlük önerilen alım miktarı minimum 1000 mg olmak üzere 1000-1300 mg aralığındadır. 9-18 yaş arası bireyler için ise günlük önerilen alım miktarı 1300 mg şeklindedir.

Kalsiyum Düşüklüğü Belirtileri

Kalsiyum eksikliği durumunda bu sistemde meydana gelen aksaklıklar nedeniyle kalsiyumun görev aldığı mekanizmalarda veya yapısına katıldığı dokularda çeşitli sorunlar görülmeye başlar. Hipokalsemi olarak da adlandırılan bu duruma bağlı olarak görülebilecek kalsiyum düşüklüğü belirtileri arasında şunlar yer alır:

• Kas krampları ve kas güçsüzlüğü gibi sorunlar
• Parmaklarda uyuşma, karıncalanma, üşüme
• Kalp atış hızına ilişkin bozukluklar
• İştahsızlık
• Konsantrasyon ve hafıza sorunları
• Kemiklerin kolay kırılması, saç ve tırnakların güçsüzleşmesi
• İleri düzey eksikliklerde osteoporoz (kemik erimesi) ve osteopeni (kemik yoğunluğunda azalma) sorunları ile buna bağlı gelişebilen komplikasyonlar

Bu gibi belirtiler yaşayan kişilerde kalsiyum düşüklüğü veya farklı bir sağlık sorunu söz konusu olabilir. Bu nedenle belirtileri yaşayan kişiler mutlaka doktor muayenesinden geçmeli ve gerekli testleri yaptırmalıdır.

Kalsiyum Yüksekliği Belirtileri

Kalsiyum yüksekliği, kalsiyum eksikliğine oranla çok daha nadir görülen bir durumdur. Ancak kalsiyum takviyelerinin bilinçsiz kullanımı veya çeşitli sağlık sorunlarına bağlı olarak vücutta kalsiyum düzeyi normal aralığın üzerine çıkabilir. Hiperkalsemi olarak adlandırılan kalsiyum yüksekliği belirtileri arasında ise şunlara yer verilebilir:

• Sık idrara çıkma ve su içme
• Yorgunluk
• Kemik ağrıları
• Mide bulantısı ve kusma
• Kabızlık
• Konsantrasyon ve hafıza sorunları
• Kas ağrıları, kramp ve spazmlar

Yukarıdaki gibi belirtiler kalsiyum yüksekliği belirtileri arasında yer aldığından bu tarz sorunlar yaşayan hastaların sağlık kuruluşlarına başvurarak kontrolden geçmesinde fayda vardır.

Kalsiyum Hakkında Sık Sorulan Sorular

Mineraller arasında vücutta en fazla bulunan olması ve çoğu kişi tarafından öneminin bilinmesi nedeniyle kalsiyumla ilgili konular pek çok kişi tarafından merak edilir. Kalsiyum mineraline ilişkin sıklıkla sorulan sorulardan bazıları şunlardır.

Günlük kalsiyum ihtiyacı nasıl karşılanır?

Günlük kalsiyum ihtiyacının karşılanabilmesi için sağlıklı ve dengeli bir beslenme planı uygulanmalıdır. Süt, yoğurt ve peynir gibi süt ürünleri günlük en az 2-3 porsiyon tüketilmelidir. Ayrıca et, tavuk veya balık çeşitleri ile taze sebzeler mutlaka beslenme planı içerisinde dengeli olarak yer almalıdır. Hamilelik ve emzirme dönemleri ile kemik yapımının en fazla olduğu ergenlik döneminde artan kalsiyum gereksiniminin karşılanması için kalsiyum içeren besinlerin tüketimi konusunda daha dikkatli olunmalıdır.

Hangi besin ne kadar kalsiyum içerir?

Kalsiyumun temel kaynakları olan besinler arasından 1 bardak süt yaklaşık 300 mg, 1 kâse yoğurt 400 mg, 1 kibrit kutusu beyaz peynir 75 mg, balık türlerinin bir porsiyonu 200-300 mg aralığında, kalsiyum içeriği yüksek olan sebzeler 50-200 mg aralığında kalsiyum içerir. Dengeli ve sağlıklı bir beslenme planı ile her besin grubundan çeşitli besinler yeteri kadar tüketildiğinde günlük kalsiyum ihtiyacı rahatlıkla karşılanabilir. 

Kalsiyum takviyesi ne zaman kullanılmalı?

Kalsiyum eksikliği teşhis edilmiş kişilerde, kalsiyum emilimini etkileyen herhangi bir hastalığı bulunanlarda, süt ürünleri alerjisi gibi nedenlerle veya kişisel tercihler nedeniyle kalsiyum kaynağı besinleri tüketemeyen bireylerde hekim önerisi dahilinde verilen kalsiyum takviyeleri düzenli olarak kullanılmalıdır. Ancak kalsiyum eksikliği olmayan kişiler tarafından bilinçsiz bir şekilde kalsiyum takviyelerinin kullanılması kandaki kalsiyum düzeyinin normal aralığın üzerine çıkmasına neden olarak çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle kalsiyum takviyeleri yalnızca hekim önerisi halinde kullanılmalıdır.

Siz de kan tahlilinizde kalsiyum mineralinin düşük veya yüksek olduğunu gördüyseniz veya kalsiyum eksikliği belirtileri yaşıyorsanız sağlık kuruluşlarına başvurarak kontrollerinizi yaptırabilirsiniz.

En Çok Okunan Sağlık Rehberi Yazılarımız

Bu içeriğin geliştirilmesinde Medical Park Yayın Kurulu katkı sağlamıştır.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.