👩‍⚕️ Kortizon Nedir? Kortizon Yan Etkileri Nelerdir?

Vücut içerisinde bulunan tüm organ ve sistemler, bazı özel maddeler yardımıyla birbirleri ile devamlı iletişim halindedirler. Bu sayede, vücudu dışarıdan tehdit eden her tür uyarıya karşı erken önlem alınabilir. Fakat, bazı bireylerde çeşitli faktörlere bağlı olarak aşırı uyarım ile karşılaşılabilir. Vücuttaki savunma hücreleri tarafından ortaya çıkan bu duruma inflamasyon adı verilir. Alerji, dermatolojik ve romatizmal hastalıklarında görülen şikayetlerin temelinde ise inflamasyon yer alır. Kortizon ilacı, vücutta farklı nedenlerden ötürü gelişen inflamasyonun giderilmesi amacıyla kullanılan bir tedavi biçimidir. Yalnızca hekim onayı ile kullanılabilen kortizon, doğru şekilde kullanıldığında etkili sonuçlar alınabilmesine katkı sunar. Fakat, özellikle bilinçsiz şekilde kullanılan kortizon sebebiyle ciddi sağlık problemleri gözlenebilir. Bu nedenle, kortizon hakkında yeterli bilgi sahibi olunması önem taşır.

Kortizon Nedir?

Vücutta bulunan böbrek üstü bezleri, her gün özellikle sabah ve yemekten sonraki saatlerde kortizol hormonu salgılarlar. Kortizol ile benzer etkiye sahip olan ilaçlar, glukokortikoid veya kortikosteroid olarak adlandırılır. Kortizon, glukokortikoid türü bir ilaç olup kortizol ile benzer etki mekanizmasını taşır. Bununla birlikte, glukokortikoid türü ilaçların tümü toplumda kortizon olarak da bilinir. Birbirleri ile yaklaşık olarak eşdeğer etkiye sahip olan bu ilaçlar arasındaki temel farklılıklar ise süre, doz ve kullanım biçimi özellikleridir. Hekiminiz, mevcut sağlık probleminize ve genel sağlık durumunuza göre sizin için en uygun kortizon türevi ilacı tercih edebilir. Kortizonun vücuttaki etkileri ise aşağıdaki şekildedir:

• Anti-inflamatuvar: Vücudun herhangi bir bölgesinde oluşan inflamasyon (yangı) tablosunun tedavisinde anti-inflamatuvar ilaçlardan yararlanılır. Anti-inflamatuvar ilaçlar ise steroid olan ve olmayan şeklinde ikiye ayrılırlar. Kortizon, steroid türü güçlü bir anti-inflamatuvar ilaçtır. Bu sayede, özellikle diğer tedaviler ile verim alınamayan hastalıklarda belirgin sonuçlar alınmasına imkan tanır.
• Bağışıklık sistemini baskılar: Kortizon, bağışıklık sisteminde yer alan hücrelerin fonksiyonlarını değiştirerek etki gösterir. Böylece, vücutta yangı süreçlerini aktive eden ve sitokin adı verilen maddelerin salgılanması engellenir. Bu durumda ise, özellikle bağışıklık hücreleri tarafından oluşturulan immünite baskılanır. Bununla birlikte, tedavi dozlarında uygulanan kortizonun antikorlar ile oluşturulan bağışıklık üzerinde belirgin etkisi yoktur.
• Kan şekerini arttırır: Kortizon, kan şekerinin düzenlenmesinde yer alan birçok mekanizmayı etkileyerek glukoz düzeyini arttırır.
• Metabolik etkileri: Kortizon, karaciğer ve yağ dokularını aktive ederek besin metabolizmasını düzenlerler. Bunun sonucunda ise kandaki yağ asidi ve gliserol adı verilen bir takım maddelerin miktarı artar.
• Bebeklerde akciğer sağlığına etkisi: Akciğer yapısındaki hava keseciklerinin ve solunum yollarının normal şekilde çalışabilmesi için sürfaktan adlı bir maddenin yeterli miktarda üretilmesi gerekir. Kortizon türevi ilaçlar, bebeklerdeki sürfaktan sentezini arttırarak respiratuvar distres sendromu gibi hastalıklara karşı koruyucu etki sağlar.

Kortizon Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

Kortizon, özellikle bağışıklık sisteminin ve inflamatuvar süreçlerin rol oynadığı hastalıklarda kullanılan bir ilaçtır. Bununla birlikte, kendine özgü bazı etkileri sebebiyle farklı hastalıklar için de yararlı olabilir. Kortizon tedavisi uygulanabilen hastalık grupları ise aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

• Metabolik hastalıklar: Böbrek üstü bezlerine ait Addison hastalığı, konjenital adrenal hiperplazi ve sekonder hiperaldosteronizm gibi doğumsal veya edinsel hastalıklarda kortizon türevi ilaçlardan yararlanılır. Ek olarak, vücutta aşırı kortizol bulunması ile karakterize Cushing sendromu ve hastalığı ayrımında da kortizon türevi ilaçlar kullanılır.
• Alerjik reaksiyonlar: Astım, egzama (dermatit), alerjik rinit ve ürtiker gibi aşırı inflamasyon ile seyreden hastalıkların tedavisinde kortizon ve diğer kortikosteroid ilaçlardan faydalanılabilir.
• Romatizmal hastalıklar: Romatoid artrit, sistemik lupus ve polimiyozit gibi birçok romatizmal hastalıkta kortizon tedavisi uygulanabilir.
• Nörolojik hastalıklar: Beyin ödemi ve multiple skleroz tedavisinde kortizon türevi ilaçlardan yararlanılır.
• Cilt problemleri: Egzama türleri arasında yer alan atopik ve seboreik dermatit formlarında kortizon içerikli krem, losyon şeklindeki ilaçlar kullanılabilir. Ek olarak pemfigus ve sedef hastalığı (psöriazis) tedavisinde de kortizon verilebilir.
• Göz hastalıkları: Alerjik üveit, akut üveit ve optik nörit gibi farklı göz şikayetlerinin tedavisi amacıyla kortikosteroid türü ilaçlar kullanılır.
• Akciğer hastalıkları: KOAH, RDS ve bronşiyal astım hastalıkları için kortizon türevi ilaçlardan faydalanılabilir.
• Organ nakli: Gönüllü bir vericiden alınan sağlıklı organın, alıcı bireye yerleştirilmesi şeklinde gerçekleştirilen organ nakline ait en önemli istenmeyen durumlardan (komplikasyon) birisi de doku reddidir. Doku reddinin önüne geçilmesi amacıyla, alıcı kişiye belli bir süre boyunca bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar verilebilir. Kortizon, nakil sonrası organ reddine karşı önlem amacıyla kullanılan ve immün sistemi baskılayan ilaçlardan birisidir.
• Artrit, sinir sıkışması ve diğer ortopedik problemler: Eklem bölgesinde oluşan inflamasyon sonucu oluşan ve ağrı, hareket güçlüğü gibi semptomlara sahip tabloya artrit denir. Artrit ve bağ dokuya ait tendon, ligament gibi diğer yapıların inflamatuvar durumlarında kortizon tedavisi uygulanarak başarılı sonuçlar elde edilebilir. Çevresinde bulunan yapıların inflamasyonuna bağlı görülen sinir sıkışma sendromlarında da kortizon kullanılabilir. Benzer şekilde, boyun ve bel fıtıklarına bağlı sinir sıkışmalarında da uygun durumlarda kortizon tedavisinden yararlanılabilir.
• İnflamatuvar bağırsak hastalıkları: Crohn hastalığı ve ülseratif kolit hastalıklarında özellikle alevlenme dönemlerinde kısa süreli olarak kortizon tedavisinden faydalanılabilir.

Kortizon Nasıl Kullanılır?

Toplumda genel olarak kortizon olarak bilinen kortikosteroid türü ilaçların farklı kullanım formları bulunur. Hekiminiz, hastalığın türü ve kişisel özelliklerinize göre oral (ağızdan), bölgesel veya damar yoluyla uygulanan kortizon türevlerinden uygun ilaç çeşidini ve formunu tercih ederek tedavinizi planlayabilir. Örneğin, artrit gibi hastalıklarda bölge içerisine iğne yoluyla (enjeksiyon) kortizon verilirken, dermatolojik hastalıklarda cilde sürülen kremler daha doğru bir seçim olur. Kortizon türevi ilaçların kullanımında önem taşıyan diğer bir unsur ise etki süresidir. Doktorunuz, kullanmanızı önerdiği kortizon türünün etki süresine göre kaç doz almanız gerektiği konusunda sizi detaylı bilgilendirebilir.

Kortizonun Yan Etkileri Nelerdir?

Kortizon, etkileşimi bulunan ilaçlar ve yan etkileri sebebiyle yalnızca reçeteli olarak kullanılabilen bir tedavi biçimidir. Bilinçsizce kullanılan kortizon ilacı sonucunda ortaya çıkabilen yan etkiler ise şöyledir:

• Ödem
• Kan şekerinde artış
• Yüksek tansiyon
• Deri incelmesi
• Enfeksiyon riski
• Osteoporoz
• Peptik ülser (mide ülseri)
• Glokom
• Katarakt
• Depresyon, uyku problemi (insomnia) gibi psikolojik yan etkiler

Yukarıda yer alan hastalıklardan herhangi birine sahipseniz, kortizon tedavisi öncesinde mutlaka doktorunuzu bilgilendirmelisiniz. Tedavi sırasında yan etki görüldüğü durumlarda ise, en kısa sürede ilgili bir sağlık kurumuna başvurularak uzman hekime danışılmalıdır. Kortizon, sahip olduğu yan etkiler dolayısıyla dikkatli kullanılması gereken bir ilaçtır. Bununla birlikte, özellikle etkili olduğu hastalıklara sahip bireylerde doğru bir şekilde kullanıldığında başarı sonuçlar alınmasına destek olan bir tedavi şeklidir.

Kortizon Kullanırken Bunlara Dikkat Edin!

Kortizon ilacı, steroid olmayan anti-inflamatuvar ilaçlar ile karşılaştırıldığında birçok hastalıkta verimli bir tedaviye olanak sunar. Bununla birlikte, istenmeyen yan etkilerden kaçınılması için bazı noktalara özen gösterilmelidir. Kortizon, bağışıklık sistemini baskıladığı için tedavi sürecinde enfeksiyon riski oluşturur. Bu nedenle özellikle aktif enfeksiyon kuşkusu olan kişilerin kortizon kullanımı konusunda dikkatli olmaları önerilir. Tüberküloz (verem) gibi ciddi enfeksiyonlarda ise kortikoid alımından kesinlikle kaçınılmalıdır. Kortizonun yan etkilerinde bulunan hastalıklara sahip bireylerin ise yalnızca hekimlerinin yoğun kontrolleri eşliğinde ilaç kullanmaları gerekir. Kortizona bağlı olarak gözlenebilen osteoporoz, özellikle uzun süreli tedavi alan kişiler açısından bir risk oluşturur. Bu kişiler, hekimlerinin tavsiyeleri doğrultusunda D vitamini ve kalsiyum takviyeleri almalıdırlar. Bununla birlikte, kortizon tedavisi sırasında alınması gereken diğer ilaçlar da doktor onayı ile kullanılmalıdır. Kortizon kullanıyorsanız, tedavi boyunca en doğru yaklaşım için uzman bir hekime danışmanız önerilir.

En Çok Okunan Sağlık Rehberi Yazılarımız

Bu içeriğin geliştirilmesinde Medical Park Yayın Kurulu katkı sağlamıştır.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.