Pansitopeni nedir, sorusuna üç farklı kan hücresi tipinin düşük seviyelerde olduğu bir durumu ifade eder, şeklinde cevap verilebilir. Tüm hücrelerin düşüklüğünde karşılaşılan belirtiler pansitopenide bulunur.
Hastalıklardan, kullanılan ilaçlardan ya da başka sebeplerden dolayı gelişebilir. Pansitopeni ne demek, belirtileri nelerdir? gibi pek çok sorunun cevabını yazının devamında bulabilirsiniz.
Pansitopeni Nedir?
Pansitopeni nedir tıp alanında merak edilen konulardan birisidir. Pansitopeni, kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin, trombositlerin düşük olduğu bir durumdur. Her türdeki kan hücrelerinin farklı görevleri vardır.
- Kırmızı kan hücreleri (Eritrosit): Bu hücreler vücuttaki dokulara oksijen sağlar. Kırmızı kan hücrelerinin düşüklüğüne anemi adı verilir.
- Beyaz kan hücreleri: Diğer isimleri lökosit olan bu hücreler vücudun karşılaştığı enfeksiyonlar ile savaşır. En yaygın beyaz kan hücresi nötrofildir. Beyaz hücrelerin düşüklüğüne ise nötropeni denir.
- Trombositler: Kanın pıhtılaşmasına yardımcıdırlar. Normalden düşük olduğu durumlara trombositopeni denir.
Pansitopeni nedir, sorusunun yanı sıra belirtilerin hastalarda şiddeti de önemlidir. Pansitopeni olan kişilerde bu üç hücrenin ne kadar düşük olduğuna bağlı olarak belirtiler artıp azalabilir.
Pansitopeni Belirtileri Nelerdir?
Pansitopeni bazı kişilerde hafif olabilir. Bu yüzden rutin kan tahlili yaptırılana kadar anlaşılamayabilir. Ortaya çıkabilecek belirtiler ise şu şekilde sıralanır:
- Tükenmişlik
- Baş dönmesi
- Baş ağrısı
- Nefes darlığı
- Soluk cilt
- Düzensiz kalp atışı (aritmi)
- Boğaz ağrısı
- Ateş
- Titreme
- Ağızda yaralar
- İshal
- Şiddetli öksürük
- Lenf düğümlerinde şişlik
- Darbe olmadan bile kolayca morarma
- Ağır menstruasyon döngüleri
- Dışkıda, idrarda veya kusmukta kan
- Ciltte döküntüye benzeyen kırmızı-mor noktalar (peteşi) ya da ciltte kırmızı-mor-kahverengi lekeler (purpura).
Pansitopeni Nedenleri Nelerdir?
Pansitopeni nedir tıpta nedenleri nelerdir, sorusuna birden fazla durumdan dolayı kan hücrelerinin üretimi engellenir, şeklinde cevap verilir. Genellikle kemik iliğindeki kan hücreleri üretiminde bir sorun vardır. Normalde hematopoez adı verilen bir süreç ile kemik iliğinde kan hücreleri üretilir.
Olgunlaştıklarında bu hücreler oradan ayrılır ve kan dolaşımına katılırlar. Kemik iliği sağlıklı kan hücreleri üretemediğinde pansitopeni ortaya çıkabilir. Kemik iliğinin sağlıklı kan hücreleri üretememesine sebep olan bazı koşullar vardır. Bunlar, aplastik anemi, fanconi anemisi, diamond-blackfan anemisi olarak sıralanır.
Aplastik anemi, kemik iliğinin hasar görmesi ve yeterince kan hücresi üretemediğinde ortaya çıkan nadir bir durumdur. Kanser hücreleri de kemik iliğini istila eder ve sağlıklı olan kan hücrelerinin sayısını ve üretimini azaltabilir.
Pansitopeniye neden olabilecek kanser türleri şunlardır:
- Lösemi
- Lenfoma
- Mutipil myeloma
- Miyelofibroz
- Metastatik kanserler (bir yerden kemik iliğine yayılan)
- Miyelodisplastik sendromlar
Miyelodisplastik sendromlar, kemik iliğinde kan oluşturan hücreler anormal bir duruma geldiğinde ortaya çıkan bir kanser türüdür. Vücutta sağlıklı kan hücrelerinin üretilebilmesi için yeterli B12 vitamini ve folik asit alımına gerek vardır.
Bu maddelerin az alındığı durumlarda veya çok alkol içildiğinde pansitopeni gelişebilir. Bu durumun bir başka nedeni ise bulaşıcı hastalıklardır. Şu virüsler ve hastalıklar pansitopeniye neden olabilir:
- HIV
- Hepatit C
- Mononükleoz
- Tüberküloz
- Sıtma
- Parvovirüs B19
Vücutta bağışıklık hücreleri sağlıklı kan hücrelerine saldırarak onları yok edebilir. Bunlar otoimmün hastalıklar olarak geçer ve pansitopeniye neden olabilir. Romatizmal eklem iltihabı ve lupus otoimmün hastalıklar arasındadır. Ayrıca bazı kemoterapi ilaçları hücreleri baskılayarak azalmasına yol açar.
Benzen ve arsenik gibi kan hücrelerine zarar veren toksinler, pansitopeni gelişiminin nedenlerinden bir tanesidir. Aynı zamanda düşük seviyelerde radyasyona maruz kalmanın bir sonucu olarak da gelişebilir. Bazı durumlarda ise kan hücreleri dalakta sıkışır. Böyle bir durumda dalak büyür ve splenomegali denilen durum ortaya çıkar.
2016 yılında yapılan bir araştırmaya göre megaloblastik anemi (%41,4), aplastik anemi (%22,9), aktif dalak (15,7) ve lösemi (%14,2) pansitopeniye en sık neden olan sebepler arasındadır.
Pansitopeni Tanısı Nasıl Koyulur?
Hemogram (tam kan sayımı) adı verilen standart bir kan testi ile kan hücreleri seviyelerinin düşük olup olmadığı gözlenebilir. Hemohramdaki değerler yaş, cinsiyet ve genel sağlığınıza göre değişiklik gösterebilir. Kırmızı kan hücreleri kadınlarda mikrolitre kan başına 4,2 milyondan az olursa ve erkeklerde mikrolitre kan başına 4,7 milyondan az olursa düşük seviye olarak geçer.
Beyaz kan hücrelerinde ise bu durum mikrolitre kan başına 4000'den az olması veya nötrofil sayısının 1800'den az olması ile anlaşılır. Trombositlerde mikrolitre kan başına 150000'den az trombosit varsa trombositopeniden söz edilir.
Pansitopeni hemogram testi ile tespit edildikten sonra nedenin bulunabilmesi için başka testler de istenebilir.
Bu testler şunlar olabilir:
- Periferik kan yayılımı: Hücrelerin mikroskop altında incelenmesidir. Anormal olan hücrelerin varlığına bakılır. Bu şekilde sebebin ne olduğu bulunmaya çalışılır.
- B12 vitamin ve folik asit düzeyi testleri: Bu testlerin sonucunda beslenme eksikliğinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı kanısına varılır.
- Kemik iliği biyopsisi: Kalçadan, uyluktan veya göğüs kemiğinden küçük bir kemik iliği örneğinin alınmasıdır. Kanser gibi pansitopeniye neden olabilecek hastalıklar değerlendirilir.
- Enfeksiyon: HIV veya başka bir enfeksiyondan şüphenilen durumlarda enfeksiyonların değerlendirilebileceği testler istenebilir.
Pansitopeni Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Pansitopeni tedavisi, altta yatan durumun iyileştirilmesini veya belirtilerin azaltılmasını içerir. Tedavide ilaçlar, kan nakli, kök hücre veya kemik iliği nakli kullanılabilir. Sebebe uygun bir tedavi yapılacağı için hangi yöntemin kullanılacağı hastadan hastaya değişiklik gösterir. Kan nakli, kırmızı kan hücrelerinin sayısını arttırmak için kullanılır.
Eğer kötü beslenmeden dolayı gelişen bir durum söz konusuysa, diyet belirlenerek tedavi yapılabilir. Ayrıca altta yatan bir enfeksiyondan kaynaklanıyorsa, enfeksiyon tedavi edilir. Nötrofillerin aşırı derecede düşük olduğu durumlarda ise geniş spektrumlu antibiyotik reçete edilebilir.
Pansitopeni Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Pansitopeni Ciddi Bir Durum mudur?
Pansitopeninin ciddiyetine üç farklı kan hücresinin ne kadar düşük olduğuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ancak çoğu zaman bu durum ciddidir ve belirtileri çok fazladır. Bu yüzden pansitopeni belirtileri ile karşılaşıldığında bir sağlık kuruluşuna başvurulması tavsiye edilir.
Pansitopeni Bir Lösemi Türü müdür?
Pansitopeni bir lösemi türü değildir. Farklı durumlarda veya hastalıkların bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. Lösemi, pansitopeniye neden olabile bir kanser türüdür. Çünkü lösemide kırmızı ve beyaz kan hücreleri, trombositlerin üretimi bozulur.
Pansitopeni Yapan Hastalıklar Nelerdir?
Kanser, lupus, hepatit C, lösemi gibi bir çok hastalık pansitopeniye neden olabilir.
Pansitopeni Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Pansitopeni doğru tedavi ile ortadan kaldırıldığında genellikle herhangi bir sorun olmaz. Ancak tedavi edilmezse, enfeksiyon riski artar, kansızlığın şiddeti artar, şiddetli kanamalar görülür. Tüm bunlar hayati tehlikeleri olan durumlardır.
Pansitopeni Nasıl Önlenir?
Kalıtsal kemik iliği hastalığında veya kanser gibi durumlarda pansitopeninin gelişmesi önlenemez. Ancak beslenme yetersizliği gibi kolayca tedavi edilebilecek durumlarda pansitopeninin önüne geçilebilir.
Et, yumurta ve süt ürünleri gibi vitamin açısından zengin besinler tüketerek günlük B12 vitamini ihtiyacı karşılanabilir. Ayrıca içeriği iyi olan kahvaltılık gevrekler de iyi bir vitamin kaynağıdır. Enfeksiyonlardan korunabilmek için hijyen kurallarına uymak da önemlidir.
Başka hastalar ile temasta bulunmamak enfeksiyonlardan korunmanızı sağlar. Normal temas ile bulaşmayan HIV'de ise güvenli cinsel ilişki ile önüne geçilebilir. Pansitopeniye yol açabilecek zehirli maddeleri gözlemlemeli ve olabildiğince uzak durarak korunma sağlanabilir.
En Çok Okunan Sağlık Rehberi Yazılarımız
Prof. Dr.
Doğan Erdoğan
https://www.medicalpark.com.tr/_uploads/_images/_doctorProfile/5HaKPRY4.jpg
Kardiyoloji
Medical Park Antalya
https://www.medicalpark.com.tr/_assets/_i/mp_logo_red.jpg
Kardiyoloji
19.2.2024
19.2.2024
7789
Bu içeriğin geliştirilmesinde Medical Park Yayın Kurulu katkı sağlamıştır.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.