Hastalıkların tedavi edilmesi için öncelikle tanı alması gerekir. Aynı zamanda bu hastalıkların tedavisi ve ilerlemesi ile ilgili de zaman zaman bilgilere ihtiyaç duyulur. Tüm bu verilerin alınabilmesi için uygulanan işlemlere patoloji denir. Patoloji kanser gibi hastalıklardan anemiye pek çok hastalığın teşhisi ve tedavisi için yol gösterici bir bilimdir. Patoloji hakkında daha detaylı bilgiye ulaşmak için yazımızı takip edebilirsiniz.
Patoloji Nedir?
Patoloji hastalıklar hakkında bilgi sağlayan bir bilim dalıdır. Patoloji bilimi hastalıkların nedenlerini, etkilerini ve ilerleyiş biçimlerini birlikte inceleyerek hastalıklara ışık tutar. Hastalıklar hakkında bilgi sahibi olmak için ise patoloji testlerinden yararlanılır. Bir patolog tarafından gerçekleştirilen bu incelemeler genetikten biyokimyaya pek çok başka tıp bilimi ile de iç içedir.
Patoloji Testi Nedir?
Patoloji testleri birden fazla testi içerir. Patoloji testi yapılmasındaki amaç hastalığın nedeninin, kökeninin ve yapısının incelenmesidir. Özellikle kanser teşhisleri sırasında sık başvurulan bir yöntem olsa da kanser dışındaki başka hastalıklar için de belirleyicidir. Patoloji testinin yapılması için bir doku örneğinin alınması gereklidir. Patoloji sadece bir hastalığın tanısı ile değil için aynı zamanda mevcut hastalığın var olan durumunun incelemesi ile de ilgilenir.
Patoloji Çeşitleri Nelerdir?
Patoloji bilimi, kullanılan yönteme ve incelenen hastalığa bağlı olarak birden fazla alt uzmanlık alanına ayrılır.
Cerrahi Patoloji
Cerrahi patoloji kesin teşhis için kullanılan bir yöntemdir. Şüphe duyulan bölgeden alınan doku örneğinin mikroskop altında incelenmesinden yararlanılır. Cerrahi patoloji kanser gibi hastalıkların teşhisi için kullanılabileceği gibi otopside de kullanılır. Kişinin ölüm nedeninin saptanması için cesetten alınan dokular yine mikroskop altında incelenir. Örnekler biyopsi ile alınabileceği gibi ameliyat sırasında dokudan numune alınması ile de gerçekleştirilebilir. Ameliyat sırasında gerçekleştirilen patoloji uygulamaları beklenmeyen durumlarda ekstra bir işlem yapılıp yapılmayacağına dair de bilgi verir. Cerrahi patoloji sadece mikroskop altında da gerçekleştirilmez. Bazen çıplak göz ile de çeşitli incelemeler yapılabilir.
Sitopatoloji
Hastalıkların hücresel düzeyde incelenmesi sitopatoloji dalının alanıdır. Alınan örnekler kanser, bulaşıcı hastalıklar gibi durumlar için kullanılır. Cerrahi patolojide biyopsi gibi gibi yöntemler ile örnek alınırken sitopatolojide kendiliğinden dökülen dokular ya da aşındırma gibi yöntemler ile örnekler alınır. Sitopatoloji ise kendi içerisinde incelenen numunenin sağlandığı yere göre ayrılır. Bu örnekler Pap Smear gibi jinekolojik numuler, endoskopi sırasında alınabilen gastrointestinal numuneler, deri ya da mukoza zarlarından elde edilen deri veya mukus numuneleri, idrar numuneleri şeklindedir. Sitopatoloji sadece teşhis için kullanılmaz. Aynı zamanda bir hastalığa sebep olabilecek hücreleri gözlemleyerek önlem alınmasına yardımcı olur. Bununla birlikte eğer kişide bir hastalık söz konusu ise sitopatoloji ile takibi sağlanabilir.
Moleküler Patoloji
Moleküler patolojide dokulara ek olarak vücut sıvıları da incelenir. Alınan örneklerdeki mutasyonlar incelenerek hastalıkların teşhisine yardımcı olunur. Aynı zamanda moleküler düzeyde alınan örnekler yapılan incelemeler sayesinde hastalığın hangi tedaviye nasıl bir yanıt vereceğinin incelenmesine de yardımcıdır. Kanser türleri cerrahi patoloji ya da sitopatoloji yolu ile teşhis edilebileceği gibi bazı durumlarda moleküler patolojiden de destek alınır. Çünkü bazı kanser türleri kişinin genleri üzerinde çeşitli mutasyonlara neden olarak erken süreçte belirti verebilir. Aynı zamanda kişinin ilerleyen dönemde bir hastalığa yakalanma riski de moleküler patoloji sayesinde öğrenilebilir. Fakat bu durum her hastalık için geçerli değildir.
Hematoloji
Hematoloji, anemi, lösemi, lenfoma gibi kan hastalıklarının incelenmesi kullanılan bir bilimdir. Kişiden alınan kan örnekleri gerekli analizler ile incelenir ve bu sayede kanı etkileyen pek çok hastalık teşhis alır. Aynı zamanda sadece hastalık teşhisi için değil kan örneklerindeki parametrelerin düşük, normal ya da yüksek olmalarını da inceleyerek raporlar.
İmmünopatoloji
İmmünopatoloji kişinin bağışıklık sistemini etkileyen hastalıklar için kullanılır. Bunlar HIV, AIDS gibi hastalıkları tanımlamak için kullanılabilirken bazı hastalıkların kişide oluşturduğu bağışıklık yanıtlarının incelenmesi için de kullanılabilir.
Mikrobiyoloji
Mikrobiyoloji, bakteri, virüs ve mantar gibi mikroorganizmaların varlığını araştırmak için kullanılır. Bu sayede bulaşıcı hastalıkların teşhisi ve hücrede yarattığı durumlar incelenir. Mikrobiyoloji sayesinde enfeksiyona neden olabilecek hastalıklar tanı alabilirken hastalıklara ve aşılara karşı oluşturdukları yanıtlar da incelenebilir. Bu sayede yeni ilaç ve aşı çalışmalarında büyük rol oynar.
Patoloji Testleri Neden Yapılır?
Patoloji testleri hastalığın tespitini sağlayan işlemlerdir. Test sonuçlarından elde edilen bulgular hastalığın tanısını koyabileceği gibi tedavinin nasıl ilerlemesi gerektiğini, tedavinin ne derece işe yaradığını öğrenmeyi, gelecekteki hastalık oluşma riskini belirlemeyi ya da erken teşhis ile hastalığı önlemeyi sağlar. Eğer bir kişiden patoloji testleri isteniyorsa bunun nedeni bir hastalıktan şüphelenilmesi, hastalık şüphesinin ortadan kaldırılması, var olan hastalığın tedaviye yanıtı ya da ilerleme durumu gibi bilgilerin elde edilmesi olabilir. Patoloji testlerinin yapılma nedenleri şunlardır:
- Hastalığın erken tanısını sağlayarak iyileşme şansını artırmak
- İleride gelişebilecek bir hastalığın riskini tanımlayarak önlenmesini sağlamak
- Diyabet, kalp hastalığı ya da artrit gibi hastalıkların oluşabilme riskini öğrenmek
- Şüphe edilen hastalığın teşhisini almak
- Tümörlü dokunun iyi huylu ya da kötü huylu olma durumunu öğrenmek
- Tedavinin planlanmasını sağlamak
- Var olan hastalığın ilerleme durumunu görmek
- Var olan ve tedavi görülen hastalığın tedaviye yanıtını öğrenmek
Patoloji Raporu Nasıl Oluşturulur?
Patoloji sıklıkla kanser teşhisi ya da kanserin ilerleme durumunu öğrenmek amacıyla uygulanır ve patoloji sonuçları bir patoloji raporu ile açıklanır. Patoloji incelemeleri sırasında dört bileşene odaklanılır. Bunlardan ilki hastalığın nedenidir. Bu oluşan kanserin neye bağlı olduğunu anlamaya çalışmaktan bir kişinin otopsisi sırasında ölüm nedenini anlamaya çalışmaya kadar uzanan bir amaçtır. Diğer bileşen ise hastalığın patogenezi yanı gelişim mekanizmasıdır. Hastalığın akut mu kronik mi olduğu, nasıl geliştiği ve mekanizması gibi alanları inceler. Üçüncü bileşen ise bu hastalığın hücreleri nasıl değiştirdiğini incelemektir. Son bileşen ise klinik belirtileri incelemektir. Bir önceki aşamada öğrenilen değişikliklerin kişide ne gibi sonuçlar yarattığı bu bileşen sayesinde açığa çıkar. Bu bileşenlerin toplamı patoloji raporunu oluşturur.
Patoloji Sonuçları Nasıl Değerlendirilir?
Özellikle kanser şüphesi ile çalışılan dokuların incelendiği patoloji raporlarında sıklıkla rastlanan terim invaziv ya da invaziv olmayandır. İnvaziv terimi tümörün başka alanlara yayılabilir olduğunu ifade eder. Aynı zamanda boyutu, iyi huylu ya da kötü huylu olduğu ve eğer kanser ise hangi organın ana kaynak olduğu gibi bilgilere de yer verilir. Özellikle ameliyat edilecek tümörlerin boyutları önem taşır. Bunun dışında eğer ana kaynak örnek alınan bölge dışında bir organ ise ve henüz teşhis edilmemişse o organın incelenmesi için de öncü olur. Bunun dışında tüm patoloji raporlarında doku örneğinin boyu, ağırlığı ve dış görünüşü gibi bilgilere yer verilebilir. Aynı zamanda alınan örneğin iyi huylu mu yoksa kötü huylu mu olduğu da verilen bilgiler arasındadır. Tümöral olmayan örneklerin patoloji raporlarında ise incelenen parametreler yer alır. Bu parametrelerin her birinin normal kabul edilen bir değer aralığı bulunur. Bu değer aralığının altında ya da üstünde olmasına göre parametreler değerlendirilir.
Patoloji Hangi Hastalıklara Bakar?
Patoloji testleri kişinin sağlığı hakkında pek çok bilgiye ulaşmanın bir yoludur. Sadece hastalıklara değil vücuttaki çeşitli kimyasal ürünlerin bulgularını da içerir. Patolojinin teşhis ve takibinde kullanıldığı hastalıklar şunlardır:
Patoloji İşlemleri Nelerdir?
Patoloji testleri alınan örnekler üzerine gerçekleştirilen işlemlerdir. Bu örnekler biyopsi örneği, kan, dışkı gibi numuneler üzerinde gerçekleştirilir. Hangi numunenin alınacağına araştırılması yapılan hastalık ya da hastalık riskine göre karar verilir.
Eğer bir kan örneği üzerinde patoloji işlemi gerçekleştirilecek ilk olarak kişiden gerekli miktarda kan örneği alınması gerekir. Alınan kan örneği üzerinde gerekli incelemeler yapılarak sonuç elde edilir. Testler bir dışkı ya da idrar örneği üzerinde yapılacaksa kişilerden idrar numunesi ve dışkı numunesi alınır. Genelde kanser teşhisi için kullanılan biyopsi ise en sık uygulanan patoloji örneği elde etme yöntemidir. Biyopsi ile kişinin kontrolü istenen dokusuna giriş için bir iğne kullanılır. İğne yoluyla ulaşılan dokudan bir parça örnek alınır ve alınan örnek üzerinde araştırmalar gerçekleştirilir.
Patologlar tarafında gerçekleştirilen pek çok patoloji testi mevcuttur. Bu testlerin yapılması bazı hastalıklar için hayati öneme sahiptir ve göz ardı edilmemesi gerekir. Fakat patoloji testlerinin mutlaka uzman bir patolog tarafından yapılması ve yorumlanması gereklidir.
En Çok Okunan Sağlık Rehberi Yazılarımız
Patoloji
23.1.2023
23.1.2023
223912
Bu içeriğin geliştirilmesinde Medical Park Yayın Kurulu katkı sağlamıştır.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.