satır arası

Sinestezi, duyuların birbirine karıştığı nörolojik bir olgudur. Duyular arası bağlantı kurulmasını tetikleyen sinestezi fenomeni, beynin farklı duyusal alanlarının birbirine yakın şekilde çalışmasına neden olur.

Duyusal birleşme olarak tarif edilen bu süreçte bir ses bir rengi tetiklerken, bir harf bir tatla ilişkilendirilebilir. 

Sinestezi belirtileri kişiden kişiye göre değişebilir. Yaygın özellikleri arasında; duyusal çaprazlama, duyusal hassasiyet ve duyusal karışıklık sayılabilir.

İnsanların farklı şekillerde deneyimlediği bu fenomen yaratıcılığı teşvik edip, hafızayı güçlendirebilir. 

Sinestezi Neden Olur?

Sinestezi Neden Olur?

Sinestezinin ortaya çıkışında farklı faktörler rol oynayabilir. Genetik, nörolojik, gelişimsel ve çevresel faktörler duyusal birleşme durumuna yol açabilir.

Sinestezi ailevi yatkınlık gösterebilir. Sinestezi fenomenine sebep olan spesifik genler olduğuna dair elde kanıt bulunmasa da genetik faktörlerin duyusal deneyimler üzerinde etkisi olduğu düşünülür. 

Nörolojik durumlar sinesteziye sebep olabilir. Sinestezik bireylerin beyinlerinde duyular arası bağlantı sağlayan bölümlerin daha aktif olduğu bilinir.

Duyular arasındaki bu fazla bağlantının duyuların birbirine karışmasına neden olduğu düşünülür. 

Sinestezinin genellikle çocukluk döneminde görülmeye başlaması gelişimsel faktörlerin bu fenomen üzerinde etkili olduğu fikrine destek olur.

Beyin gelişimi sırasında bazı farklılıkların ortaya çıkmasının sinesteziye sebep olduğu iddia edilir.

Bazı araştırmacılar çevresel faktörlerin de sinestezi gelişiminde rol oynayabileceğini öne sürer. Buna göre, özellikle erken çocukluk döneminde yaşanan, duyusal deneyimler sinestezi gelişimini tetikleyebilir.

Bireylerin çevrelerindeki dünyayı algılama biçimini dönüştüren sinestezi fenomeni, sebebi ne olursa olsun, nörolojik bir durumdur.

Beynin duyusal deneyimleri farklı bir şekilde işlemesiyle şekillenir. Her sinestezi deneyimi kişiye özeldir. 

Sinestezi Türleri Nelerdir? 

Farklı duyuların birbirine bağlanmasıyla ortaya çıkan sinestezi fenomeninin birçok türü bulunur. Renkli algılara yol açan yaygın sinestezi örnekleri şunlardır: 

  • Grafem-renk: Grafem-renk sinestezisi sık görülen türlerin başında gelir. Harfler, rakamlar veya semboller belirli renklerle ilişkilendirilir. B harfinin kırmızı, 3 rakamının mavi olarak görülmesi grafem-renk sinestezisine işaret eder. 
  • Ses-renk: Ses-renk sinestezisinde müzik notaları, konuşmalar ya da sesler belirli renklerle ilişkilendirilir. Bu fenomene sahip bir insan bir müzik parçasını dinlerken belirli renkleri görebilir. 
  • Zaman-mekân: Zaman-mekan sinestezisi, zaman birimlerini ya da mekanları belirli renklerle özdeşleştirmeye yol açar. Zaman-mekân sinestezisine sahip olanlar ocak ayını turuncu, salı gününü yeşil olarak görebilir. 
  • Tat-dokunma: Tat alma duyusuyla dokunma duyusunun birbirine karışmasına sebep olan tat-dokunma sinestezisi belirli yiyecekleri tadarken belirli dokuları hissetmeye yol açabilir. 
  • Sayı-dizi: Sayı-dizi sinestezisinde sayılar zihinde belirli bir düzen ya da şekilde sıralanmış olarak algılanır. Bu fenomene sahip bireyler sayıları bir çizgi üzerinde görebilir. 

Bu sinestezi türlerinin yanında daha nadir görülen birçok farklı tür de bulunur. Her sinestezi türü farklı duyusal deneyimlerin birbirine karışmasıyla ortaya çıkar. 

Sinestezi Belirtileri Nelerdir?

Sinestezinin belirtileri kişiden kişiye göre değişkenlik gösterebilir. Duyusal çaprazlama, duyusal hassasiyet ve duyusal karışıklık yaygın görülen belirtilere örnek olarak verilebilir.

Sinestezinin temel belirtisi olan duyusal çaprazlama, bir duyunun bir başkasını tetiklemesi veya birbirini etkileyen duyusal algıların birleşmesi şeklinde tanımlanır.

Duyusal çaprazlama bazı nöronların birden fazla duyuya yanıt vermesi ya da duyusal bilgilerin işlenmesi sırasında farklı bölgeler arasında çapraz geçişler olması sonucu görülebilir. 

Duyusal hassasiyet, çevresel uyarıcılara karşı duyusal algıların yüksek olması durumunu tarif eder.

Ses, ışık, dokunma, tat, koku gibi duyusal deneyimlere hassas tepkiler verilmesiyle kendini gösterir. Sinestezisi olan kişilerin duyusal hassasiyetleri yüksektir.

Duyusal hassasiyet, sinestezisi olan bireylerin dünyayı algılama biçimini zenginleştirebildiği gibi ses ve ışık türü uyarıcılara karşı rahatsızlık da yaratabilir. 

Sinestezinin belirtilerinden olan duyusal karışıklık ise birden fazla duyusal bilginin aynı anda işlenmesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Bireyin odaklanması gereken duyusal girdiyi zorlaştırır. Odaklanma, karar verme gibi konularda sorunlara yol açabilir. 

Sinestezi Tanısı Nasıl Konulur? 

Sinestezi Tanısı Nasıl Konulur? 

Sinestezi tanısı bir dizi psikolojik ve nörolojik değerlendirme sonucunda konulur.

Sinestezi tanısı süreci, bireyin kendi duyusal deneyimleri ve algılarını detaylı bir şekilde anlatmasıyla başlar.

Kişinin duyusal deneyimlerini doğru bir şekilde anlamak, hangi duyuların karıştığı, ne tür durumların hangi duyusal deneyimleri tetiklediği türü sorulara cevap bulunmasına yardımcı olur. 

Sinestezi deneyimlerinin istikrarlı ve tutarlı olup olmadığı kontrol edilir.

Sinestezi vakalarında duyusal birleşme durumları zaman içinde değişmez ve tutarlılık gösterir.

Duyusal deneyimler istikrar göstermiyorsa, sinestezi benzeri deneyimlere yol açabilen halüsinasyon, ilaç yan etkisi veya nörolojik durumlar araştırılır. 

Fenomen tutarlılık gösteriyorsa sinestezi testi yapılır. Yaygın şekilde kullanılan sinestezi testi çeşidi stroop testidir.

Stroop testinde (Renk-Kelime Testi), renk adları farklı renklerde yazılarak kişiden yazıların rengini olabildiğince hızlı bir şekilde söylemesi istenir.

Sinestezik bireylerin bu testte yavaş ve hatalı tepkiler vermesi beklenir. 

Nörolojik değerlendirme çerçevesinde göz muayenesi, genel nörolojik muayene ve EEG türü beyin görüntüleme yöntemleri uygulanabilir.

Sonuçların uzmanlar tarafından değerlendirilmesi ve teşhisin doktorlar eliyle konulması sağlığınız için hayatidir. 

Sinestezi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Sinestezi bir hastalık çeşidi ya da bozukluk olarak değerlendirilmediği için tedavisi yoktur. Ancak bazı sinestezik kişiler günlük yaşamda dikkat dağınıklığı ve yüksek duyusal hassasiyetten şikayetçi olabilir.

Bu tarz durumlarda bireylerin hayatını kolaylaştırmak ve duyusal hassasiyetlerini azaltmak amacıyla bazı yöntemler kullanılabilir.

Bazı sinestezikler duyusal deneyimleri kontrol altına almak için meditasyon, nefes egzersizleri gibi yöntemler kullanır.

Bu yöntemler duyusal hassasiyeti ve karışıklığı hafifletmeye yardımcı olabilir. 

Sinestezinin bireyin günlük yaşamına olumsuz etkileri görülüyorsa bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi yaklaşımlar denenebilir.

BDT, kişinin duyusal deneyimlerini anlamasına ve kendisini zorlayan durumlarla başa çıkmasına katkıda bulunabilir.

Gürültü, rahatsız edici seviyede ışık gibi aşırı uyaran içeren ortamlardan kaçınmak, çevreyi buna uygun şekilde dizayn etmek sinestezik bireylerin duyusal karışıklığı yönetmesine destek olabilir. 

Sinestezi, nörolojik bir çeşitlilik olarak kabul edilir. Tıbbi müdahale gerektirmeyen sinestezi fenomeni, kişinin hayatını zorlaştırıyorsa, uzmanlar tarafından önerilen belirli tekniklerle hafifletilebilir. Rahatsızlık duyan sinestezik bireylerin uzman doktorlara başvurması önerilir. 

Sıkça Sorulan Sorular 

Sinestezi Psikolojik midir? 

Sinestezi psikolojik bir durumdan çok nörolojik bir olgudur. Beynin farklı yerlerinde bulunan duyu bölgeleri arasındaki fazla bağlantılar sebebiyle ortaya çıkar. Sinestezi oluşumunda genetik, nörolojik, gelişimsel ve çevresel faktörler etkili olabilir. Genellikle doğuştan gelen ve ömür boyu devam eden sinestezi, bir bozukluk veya hastalık olarak değerlendirilmez. 

Sinestezi nasıl iyileşir? 

Sinestezi bir hastalık ya da bozukluk olarak görülmediğinden iyileşmesi gereken bir durum değildir. Ancak bazı sinestezik bireyler duyusal deneyimlerini rahatsız edici bulabilir. Bu algıları yönetmek ve hafifletmek için bilişsel davranışçı terapi gibi yöntemler düşünülebilir. Sinestezik deneyimlerin yoğunluğu ve etkisi kişiden kişiye değiştiği için farklı insanlar farklı yöntemlerden yararlanabilir. Hangi yöntemin seçileceğine doktorlar karar vermelidir.  

Sinestezi testi nasıl yapılır? 

Sinestezi testi, bireyin duyusal uyaranlara verdiği tutarlı tepkileri ölçmek için yapılan bir değerlendirmedir. Farklı sinestezi testleri bulunur. Stroop testi, grafem-renk testi ve ses-renk testi yaygın biçimde kullanılır. Stroop testinde renk adları farklı renklerdeki kağıtlara yazılarak kişinin yazıların rengini hızlıca söylemesi istenir. Sinestezik bireylerin bu testte yavaş ve hatalı tepkiler vermesi beklenir. 

En Çok Okunan Sağlık Rehberi Yazılarımız

Sosyal Medya Hesaplarımız:
Facebook | Instagram | YouTube | LinkedIn

Uzm. Dr.
Mustafa Güler
Nöroloji
Medical Park Maltepe
1533

Bu içeriğin geliştirilmesinde Medical Park Yayın Kurulu katkı sağlamıştır.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.