satır arası

Yenidoğan sarılığı, bebek doğduğunda kanında yüksek düzeyde bilirubin saptanması ile teşhis edilir. Vücutta bulunan kırmızı kan hücrelerinin yerini bilirubin alması halinde, vücut sarı renkli bir madde oluşturur.

Oluşan sarı renkli madde karaciğer yardımı ile parçalanır ve dışkı ile vücuttan dışarı atılır. Kanda yüksek oranda bilirubin olması durumunda yenidoğan bebeğin cildi ve göz aklarında da sarı renk gözlenebilir. Bu durum 'sarılık' olarak tanımlanır.

Yenidoğan Sarılığı Nedir?

Yenidoğan bebek, cildinin ya da gözlerinin çok sarı olmasının yanı sıra iştahsız ve yorgun görünüyorsa yenidoğan sarılığı geçiriyor olabilir.

Yenidoğan sarılığı teşhisinin konulması için bebeğin kanında yüksek miktarda bilirubin bulunmalıdır. Söz konusu sarı pigment bileşeni, kırmızı kan hücrelerinin geri dönüşümü sırasında vücut tarafından oluşturulur. Ortaya çıkan bilirubin karaciğerin yardımıyla parçalanmaya uğrar. Böylece istenmeyen sarı pigmentin dışkı yoluyla dışarı atılması kolaylaşır.

Bebek anne karnında iken, oluşan bilirubin plasenta yardımı ile bebekten uzaklaştırılır. Ortamdaki fazla miktarda bilirubin annenin karaciğeri tarafından parçalanarak dışarı atılır. Doğum sonrası bu işlemi bebeğin karaciğeri üstlenmek durumunda kalır. Bebeğin karaciğerinin bu yeni döngüye uyum sağlaması biraz zaman alabilir. Yenidoğan sarılığı doğumu takip eden 2 ila 3 günlük zaman diliminde pek çok bebekte ortaya çıkan yani sık rastlanan bir durumdur.

Bu nedenle hastanelerde doğumdan sonraki ilk 24 saat içinde, yenidoğanın sarılık geliştirip geliştirmeyeceğini anlayabilmek için tarama testi yapılır. Yenidoğan bebekler hastanede kalınan dönemde ve daha sonra ev ortamına geçildiğinde de sarılık belirtileri bakımından izlenmelidir. Doktor bu dönemde sarılıktan şüphelenirse, kandaki bilirubin düzeyinin test edilmesini isteyebilir.

Yenidoğan Sarılığı Nasıl Geçer?

Yenidoğan sarılığı çoğu kez kendi kendine düzelen bir hastalıktır. Yenidoğanlarda genellikle özel bir tedaviye gerek duyulmaz. Fakat bazı hallerde bebeğin kanında bilirubin düzeyi çok çok yüksek olabilir ya da çok hızlı yükselme eğiliminde olabilir. Böyle durumlarda bebeğin sarılığı yenebilmesi için özel bir tedavi gerekebilir.

Yenidoğan sarılığı tedavisi için bebeğin düzenli olarak anne sütü ve mama ile beslenerek susuz kalması önlenmelidir. Yenidoğan bebeği günde yaklaşık 12 kez beslemek, bilirubinin dışkı yoluyla ortamdan uzaklaştırılmasını destekleyen barsak hareketlerini tetikler. Bazı durumlarda bebeğin daha özel bir tedaviye ihtiyacı olduğu düşünüldüğünde, bebek hastane ortamında bilirubinin parçalamasına yardımcı olabilecek özel mavi ışık altına da tutulabilir. Bu tedavi fitoterapi olarak adlandırılır.

Bebeğin bilirubin düzeyinin çok hızlı yükselmediği hallerde, hastaneden ev ortamına geçilmiş olması durumunda, fiberoptik bir battaniye kullanılarak da bebeğe fototerapi tedavisi uygulanabilir.

Yenidoğan Sarılığı Ne Zaman Geçer?

Ebeveynlerin en çok merak ettiği durumlardan biri de yenidoğan sarılığı ne zaman geçer sorusudur. Yenidoğan sarılığı kaç günde geçer sorusu için bir iki hafta işaret edilebilir. Bebeklerin büyük bir kısmında yaklaşık 1 veya 2 hafta sonunda sarılık iyileşmiş olur. Burada dikkat edilmesi gereken önemli konu, kanda bulunan çok yüksek düzeyde bulunan bilirubin miktarının bebeğin beynine zarar verebilme ihtimalidir. 

Yüksek düzeyde bilirubinin beyne zarar vermesi ‘kernikterus’ olarak adlandırılır. Vakaların büyük bir yüzdesinde bebeğin beyninin zarar görmesinden çok daha önce, yani kandaki bilirubin düzeyi bu kadar tehlikeli düzeye ulaşmadan önce teşhis konulur ve fototerapi tedavisine geçilir. Böylece korkulan kernikterus durumunun gelişmesi önlenir.

Yenidoğan Sarılığı Gelişmesinin Nedenleri

Bebeğin doğduktan sonraki zaman zarfında kanda saptanan bilirubin düzeyinin, biraz yüksek olması normal kabul edilir. Bebek anne karnında iken plasenta yardımıyla kanındaki bilirubin uzaklaştırılır. Plasenta, anne karnındayken bebeği besleme için gelişen bir organdır. Doğum gerçekleştikten sonra anneden kopan bebeğin karaciğerinin kandaki bilirubin parçalanmasını gerektiği gibi yapabilmesi için biraz süre gerekebilir.

Yenidoğan bebeklerin büyük bir kısmının cildinde sararma ya da sarılık görülür. Bu durum ‘fizyolojik sarılık’ olarak tanımlanır. Bebekte gelişen fizyolojik sarılık çoğu kez doğumdan sonraki 2 ila 4 gün içinde fark edilir. Fizyolojik sarılık genellikle herhangi bir soruna yol açmaz. Doğumu takip eden 2 haftanın bitmesi ile birlikte de kendiliğinden kaybolur.

Yenidoğan Sarılık Türleri Nedir?

Doğumdan sonra anne sütü ile beslenen bebeklerde iki tür sarılık gözlenebilir; Emzirme sarılığı ve anne sütü sarılığı olmak üzere. Her iki sarılık türü de zararsız kabul edilir. 

  • Doğumdan sonraki ilk hafta içinde anne sütü ile beslenen bebeklerde 'emzirme sarılığı' görülebilir. Bu oluşumun sebebi genellikle bebeğin iyi beslenememesi ya da anne sütünün yavaş gelmesi ve dehidratasyona sebep olması gibi koşullar olabilir. 
  • Anne sütü sarılığı, olarak adlandırılan durum ise doğumdan sonraki ilk 7 gün bittikten sonra görülebilir. Bebek 2 ya da 3 haftalıkken bilirubin seviyesi zirveye vurur. Yaklaşık 1 ay sonunda da bilirubin düzeyi kendiliğinden düşer. Bu oluşumun ortaya çıkma nedeni anne sütündeki çeşitli bileşenlerin karaciğerde bilirubin parçalanmasına etki etmesi olabilir.  

Yenidoğan Sarılığı Takibi ve Şiddetli Yenidoğan Sarılığı

Bazı hallerde bebeğin sarılık düzeyinin değerlendirilmesinde görsel inceleme yetersiz kalabilir. Açıkça görülen sarılık durumunda doktor bilirubin düzeyini takip edilmesini ister. Bu amaçla bebekten belli zaman aralıkları ile alınan kanda bulunan bilirubin düzeyi, yenidoğan sarılığı bilirubin çizelgesi üzerinden takip edilir. Bebeğin kanındaki bilirubin düzeyi, transkütanöz veya bilirubinometre ya da serum ölçümü ile saptanır.

Bebeğin şiddetli yenidoğan sarılığı geliştirmesindeki sebep vücutta bulunan kırmızı kan hücrelerinin sayısını artmasına yol açan bir durum olmasıdır.

Kırmızı kan hücrelerinin artmasına yol açabilen başlıca sebepler şunlardır;

  • Kan hücresi şeklinin anormal olması (orak hücreli anemi vb.)
  • Annenin kanı ile bebeğin kanı arasında kan gurubu uyumsuzluğu yaşanması (Rh uygunsuzluğu ya da ABO uygunsuzluğu)
  • Doğumun zorluğu nedeniyle bebeğin kafa derisinin altında kanama olması (sefahematom)
  • Bebekte kırmızı kan hücresi sayısının yüksek miktarda olması. Bu durumun sebepleri bebeğin ikiz olması ya da gebelik süresine göre daha küçük bebeklerin doğması olabilir.
  • Enfeksiyon gelişimi
  • Enzim olarak tanımlanan bazı proteinlerin eksik olması
  • Bebeğin bilirubini dışarı atmasını zorlaştıran bazı şartlar da ağır sarılık geçilmesine yol açabilir. Bu koşullar şunlardır:
  • Bazı ilaçlar
  • Doğum sırasında kızamıkçık, frengi vb. enfeksiyon etkenlerinin ortamda olması
  • Kistik fibröz ya da hepatit gibi safra yollarını ya da karaciğeri etkileyen hastalıkların olması
  • Düşük oksijen seviyesi (hipoksi)
  • Sepsis enfeksiyonları
  • Çeşitli genetik bozukluklar

Zamanından önce doğan prematüre bebeklerin, zamanında doğan bebeklere kıyasla yenidoğan sarılığı geliştirme riski daha yüksektir.

Yenidoğan Sarılığı Belirtileri

Bebeğin cildinde sarı renk olması yenidoğan sarılığının en temel belirtisidir. Sarılık çoğu kez yüzde başlar ve daha sonra sırasıyla göğüs, karın bölgesi, bacaklar ve ayak tabanlarında görülür. Bazen ağır sarılık geçiren bebekler çok yorgun olup, yeteri kadar beslenemeyebilir.

En şiddetli sarılık vakalarında, bebeğin kanını değiştirilmesi gerekebilir. Bu amaçla bebeğin bilirubin düzeyi yüksek kanı, taze kan ile değiştirilir. Ayrıca şiddetli sarılık geliştiren bebeklere intravenöz immunoglobulin verilmesi de kanda bilirubin düzeyinin düşürülmesi konusunda etkili olabilir.

Yenidoğan Sarılığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Yenidoğanlarda sarılık neden yaygındır?

Her insanın kanında karaciğer tarafından uzaklaştırılması gereken bilirubin bileşeni bulunur. Anne karnındayken annenin karaciğeri bebeği korumak için bilirubin ortamdan uzaklaştırır. Doğum sonrası bebeğin vücudunun bu duruma uyum sağlayabilmesi için birkaç gün geçmesi gerekebilir. Bu da yenidoğan sarılığına yol açar.

Sarılık yenidoğan bebeğe zarar verir mi?

Genellikle yenidoğanlarda görülen sarılık hafif düzeyde olup, zararsızdır. Çok nadir vakalarda bilirubin düzeyi aşırı yükselerek bebeğin beynine zarar verebilir. Bu durumun önüne geçilmesi için bilirubin düzeyinin doğru test edilmesi önemlidir.

En Çok Okunan Sağlık Rehberi Yazılarımız

Sosyal Medya Hesaplarımız:
Facebook | Instagram | YouTube | LinkedIn

Prof. Dr.
Can Keçe
Gastroenteroloji
Medical Park Yıldızlı
78873

Bu içeriğin geliştirilmesinde Medical Park Yayın Kurulu katkı sağlamıştır.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.